گفت‌وگو با نریمان شریف‌زاده، مدیر کارخانه «نوری‌تازه»
نخستین گام‌ها برای راه‌اندازی برند «نوری تازه» به همت ۵ تاجر بلور و کریستال نزدیک به ۲۶ سال پیش برداشته شد؛ با خرید قطعه زمینی در شهرک صنعتی شمس‌آباد نزدیک تهران؛ اما در ادامه و از میان این پنج نفر، تنها محمدتقی کلافچی، تاجر ساکن دبی بود که پای کار ماند و کارخانه «نوری تازه» را سرپا نگه داشت. از آن زمان تاکنون، «نوری تازه» تلاش کرده تا خود را در بازار بلور و کریستال ایران جا بیندازد. در گفت‌وگو با نریمان شریف‌زاده مدیر کارخانه «نوری تازه» تلاش کردیم تا برخی از ابعاد نادیده این برند قدیمی صنعت شیشه ایران را واکاوی کنیم. شریف‌زاده در این گفت‌وگو به بیان تاریخچه‌ای از راه‌اندازی برند «نوری تازه» پرداخته و از مشکلات این صنعت در ایران می‌گوید.
اجازه بدهید از همین نام برند شما شروع کنیم. «نوری تازه» به چه معناست و چرا برای کالای تولیدی شما انتخاب شده است؟
صاحبان برند «نوری تازه» کار خود را با تجارت شیشه و بلور آغاز کرده‌اند و مراودات زیادی با ژاپنی‌ها داشتند. اسم اینجا هم وام گرفته از برند ژاپنی «نوری تاکه» است. البته «نوری تازه» ارتباطی با آن برند ندارد و نماینده آن شرکت هم نیست. «نوری تاکه» ژاپن بیش‌تر در عرصه تولید چینی و ظروف آشپزخانه فعالیت می‌کند؛ در حالی که «نوری تازه» بلور تولید کرده و چند سالی هست که فعالیت در عرصه تولید کریستال را هم شروع کرده است.
برند «نوری تازه» چگونه متولد شد؟
صاحبان این برند یک شرکت تجاری در دبی داشتند. آقایان ابراهیمی، کلافچی، طباطبایی و خندان با یکدیگر شرکای تجاری بودند و نمایندگی چند برند معروف بلور از فرانسوی گرفته تا ژاپنی را در جنوب غرب آسیا را داشتند. در واقع این افراد تاجر بودند تا تولیدکننده. بعدها تصمیم بر این شد که وارد کار تولید بشوند. در سال ۱۳۷۶ شرکت «نوری تازه» ثبت و تأسیس شد و فرایند ساخت کارخانه نیز شروع به کار کرد. تا سال ۱۳۷۸ که فاز اول این کارخانه با یک کوره به ظرفیت ۳۰ تن به بهره‌برداری رسید. در آغاز به کار، «نوری تازه» تحت لیسانس شرکت «سوگا» ژاپن فعالیت خود را آغاز کرد. در واقع هم تجارت انجام می‌شد و هم قالب‌های بخشی از تولیدات آن‌ها در این کارخانه تولید می‌شد. در آن زمان هم برند نوری تازه، با برند «سوگا» ژاپن شناخته می‌شد.
به‌عنوان نماینده این شرکت ژاپنی فعالیت می‌کرد؟
خیر تحت لیسانس آن شرکت بود. قراردادی بین این شرکت با «نوری تازه» منعقدشده بود و قالب‌های آن‌ها به اینجا می‌آمد و تولید می‌شد. حتی برای یکسری از کشورهای اطراف در ایران تولید و صادر می‌شد. البته چون محصولات «سوگا» علاوه بر تولید اولیه نیاز به عملیات تکمیلی نیز داشت؛ بنابراین محصولی که اینجا تولید می‌شد به دبی می‌رفت و در آنجا عملیات سندبلاست، رنگ، پایه زنی یا لب طلا انجام می‌شد و بعد توزیع می‌شد. بعدها تصمیم به راه‌اندازی کوره دوم گرفته و کوره دوم به ظرفیت ۱۵۰ تن ساخته شد. در این فاز، کار مهندسی و طراحی توسط یک شرکت ترکیه‌ای انجام شد و در سال ۱۳۸۲ به بهره‌برداری رسید. دو یا سه سال بعد، شرکا از یکدیگر جدا شدند و سه تن از آن‌ها شرکتی که در دبی بود را برای ادامه فعالیت انتخاب کردند. آقای کلافچی، کارخانه را انتخاب کرد و سهم بقیه را خرید. در این چند سال هم سعی کردیم که روی کیفیت تولید فعالیت کنیم. در سال ۱۳۹۲ تکنیک جدیدی به خط تولید اضافه کردیم که بر اساس آن کوره اول را خارج کردیم به «کریستالین» ارتقا دادیم. کریستالین یک نوع کریستال جدید است که به دلیل مشکلات زیست‌محیطی که کریستال‌های قبلی به وجود می‌آورد؛ بیش‌تر طرفدار دارد. چون عمده ماده‌ای که به کریستال اضافه می‌شود سرب است و همه می‌دانند که این ماده چقدر زیان‌بار است. فرمول جدید دنیا همین «کریستالین» است که سرب در آن حذف می‌شود. در دنیا چند شرکت هستند که موفق به انجام این کار شده‌اند. «نوری تازه» در سال ۱۳۹۲ این فنّاوری را به دست آورد. برند بالاتر «نوری تازه» همان «کریستالین» هست که خیلی نزدیک به کریستال بوده و در جامعه هم به‌خوبی جا افتاده و طرفدار دارد. در این مدت که این فناوری در کارخانه ما به کار گرفته شده با برند «نیزاموری» تولید می‌شود. این برند از اتریش خریداری شده و تحت این برند تولید ما به بازار عرضه می‌شود.
استقبال بازار از محصول جدید شما چگونه بوده است؟
تا زمان جا افتادن این برند جدید همان واکنش‌های معمولی بازار وجود داشت؛ اما الان طرفدار پیداکرده است.
چه تفاوتی با دیگر محصولات کریستالی شما دارد؟
چون این محصول از خانواده کریستال هست تفاوت رنگ و شفافیت در آن محسوس است. ضمن اینکه تراش انجام می‌شود و مورد استقبال قرار گرفته است.
در واقع فرق بلور و کریستال در فرایند تولید مشخص می‌شود؟
بلور یک شیشه تجاری است که از نظر قیمت تمام‌شده و کیفیت در حد نرم متوسط محسوب می‌شود؛ اما وقتی کیفیت مواد بالاتر باشد؛ افزودنی‌های گران‌قیمت‌تری به آن اضافه می‌شود که تلالو شیشه را بالا می‌برد و آماده تراش می‌شود. کریستال‌ها با تراش و کار دست ارزشمند می‌شوند. چون شیشه به حالت تراش‌پذیر درمی‌آید. کریستال درخشندگی و سنگینی و قابلیت پرداخت دارد. بلور از نظر کیفی رده پایین‌تری از کریستال است. البته «نوری تازه» همیشه تلاش کرده تا بلور باکیفیت تولید کند. هم طرح‌های نو را در نظر گرفته و هم از نظر رنگ شیشه نکاتی که در تولید هست را تلاش کرده تا بهترین باشد.
دستگاه‌هایی که در کارخانه نصب‌شده چه استانداردی دارند؟
کوره‌ای که اینجا نصب‌شده آلمانی است. ماشین‌آلات نیز یا ایتالیایی است یا فرانسوی. بیش‌تر استانداردهای اروپایی است. تولید و محصول نهایی کریستال در منطقه جمهوری چک معروف است. البته شرکت‌های زیادی در همه جای دنیا برند کریستال هستند. در فرانسه «لالیک» یا زمانی «واترپورت» در انگلستان بود. بااین‌حال بیش‌تر مردم، جمهوری چک را به‌عنوان صاحب سبک در عرصه صنعت کریستال می‌شناسند.
برای رقابت با چنین برندهایی طراحی محصولات خود را با چه شیوه‌ای انجام می‌دهید؟
در حوزه طراحی جزو تنها شرکتی هستیم که دستی بر آتش داریم. هم مطالعه بازار انجام می‌دهیم. هم واحد طراحی داریم که با بخش فروش «نوری تازه» و توسعه بازار در ارتباط است. حتی با مشتریان نیز مذاکره می‌شود. الان فنّاوری به سطحی رسیده که می‌توان طرح را زد و سپس پرینت سه‌بعدی گرفت و به مشتری نشان داد و اشکالات را دید و بعداً به تولید مبادرت کرد. متأسفانه در ایران این موضوع وجود دارد که مردم ما نسبت به جنس ایرانی دید منفی دارند. البته این دید ابتدابه‌ساکن است؛ اما الان اعتماد بیش‌تری به محصولات ایرانی می‌شود. ما هم می‌فهمیم که مردم راضی‌تر از سابق هستند. هم طرح‌ها به‌روزتر شده هم کیفیت را دوست دارند.
با این حساب قدرت رقابت با محصولات و کالای مشابه داخلی و خارجی را دارید؟
بله قدرت رقابت داریم. بازار فعلی شیشه و بلور فعلاً شرایط خوبی دارد. مبارزه با قاچاق انجام‌شده و به‌خوبی جلوی قاچاق محصول نهایی بلور و کریستال را گرفته است. ضمن اینکه با افزایش نرخ ارز، واردات کالای خارجی کاهش یافته و صرفه اقتصادی کمتری دارد. سال ۹۶ با ۷۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کردیم اما در سال ۹۷ این رقم به ۸۰ درصد افزایش یافت.
میزان سرمایه‌گذاری و سطح اشتغال‌زایی «نوری تازه» چقدر بوده است؟
درباره سرمایه‌گذاری حضور ذهن ندارم؛ اما نزدیک به ۷۰۰ نفر در این شرکت به‌طور مستقیم اشتغال‌زایی شده است؛ البته در سیستم توزیع و نمایندگی این میزان به بیش از ۴ هزار نفر می‌رسد.
مواد اولیه خود را چگونه تأمین می‌کنید؟
مزیت خاصی بلور این است که مواد اولیه‌اش از داخل ایران تهیه می‌شود؛ اما ماشین‌آلات و قالب‌ها باید وارد شود. مواد اولیه بلور و کریستال از ترکیب چندین نوع ماده تأمین می‌شود. تأمین‌کننده‌های زیادی در این زمینه وجود دارند و به‌صورت فله‌ای به اینجا می‌آید. یک فرمولاسیون خاص برای ترکیب وجود دارد و کوره شیشه همیشه در حال کار کردن است. بخشی از بار موجود هم شیشه‌خرده است که اگر کیفیت مناسبی داشته باشد در کوره ذوب می‌شود و استفاده می‌شود. مذاب تهیه‌شده به خطوط تولید می‌آید و با توجه به برنامه‌ریزی و قالب و نوع ماشین و سرعت موردنظر، تولید انجام می‌شود. هر خط تولید به‌صورت جداگانه قالب خود را دارد و در انتهای خط، واحد کنترل کیفیت و بازرسی تک‌تک آیتم‌ها را کنترل می‌کنند. اگر محصول نهایی دارای عیب و ایرادی نباشد جمع‌آوری و بسته‌بندی می‌شود. خیلی از محصولات به‌صورت «پارچه» است و بنابراین آیتم‌های مختلف، نگه‌داری و بعداً که کامل شد بسته‌بندی می‌شود. در بلور، کمتر شرکتی است که به سمت بلور «کادویی» برود؛ اما «نوری تازه» تنها شرکتی است که بلور کادویی تولید می‌کند. برای این کار، عملیات تکمیلی در بخش جداگانه‌ای انجام می‌شود.
با توجه به اینکه قیمت کریستال خارجی در بازار گران است چه تمهیداتی برای به دست گرفتن بازار کریستال به کار گرفته‌اید؟
به‌هرحال رقابت وجود دارد. مشتری البته حاضر نیست که به‌اندازه جنس خارجی برای محصول داخلی هزینه کند. این فاصله قطعاً در بازار وجود دارد. نرخ محصولات رشد پیداکرده اما کریستال «نوری تازه» نسبت به کریستال مشابه خارجی قیمت بسیار پایین‌تری دارد. ما با توجه به روند درخواستی که برای تولید می‌بینیم متوجه می‌شویم که فروش در چه سطحی است و استقبال چگونه انجام می‌شود. البته به این موضوع توجه کنید که در بحث کیفیت، کار زیادی از دست کارخانه و خط تولید برنمی‌آید. چون کنترل صددرصدی روی مواد اولیه‌ای که تهیه می‌کنیم نداریم.
چرا؟
چون شما با تأمین‌کننده‌های زیاد و از هر قشری مواجهید. روش تأمین مواد اولیه همچنان همان روش‌های سنتی است. ضمن اینکه آپشن دیگری هم برای تأمین مواد اولیه وجود ندارد. تأمین‌کننده‌ها با سرمایه‌گذاری بسیار پایین و نوسان بالا در درجه کیفیت در بازار وجود دارند و شما هم تابعی از این‌ها هستید. یکی از مشکل‌ترین کارها در صنعت ما، تثبیت رنگ شیشه است. چون شیشه ممکن است با تغییر رنگ همراه شود و مثلاً سبز، آبی یا صورتی شود. پیدا کردن طیفی از مواد اولیه که بی‌رنگ باشد کار خیلی سختی است و بستگی به مواد اولیه‌ای دارد که به کارخانه می‌آید. با تمام کنترل‌هایی که در کارخانه برای این کار انجام می‌شود زمانی که تأمین‌کننده شما دچار مشکل است؛ شما هم به‌تبع آن دچار مشکل می‌شوید. در کشورهای صاحب صنعت کریستال این مشکل به‌نوعی حل‌شده است. همین‌الان ما خودمان دنبال حل این مشکل هستیم.
اما وقتی مثلاً به محصول تولیدی در ترکیه بیش‌تر دقیق می‌شویم می‌بینیم که هم کیفیت بهتری نسبت به مشابه داخلی دارند و هم قیمت‌ها به‌صرفه است. این به دلیل مواد اولیه مناسب است یا فناوری خاصی دارند که در ایران وجود ندارد؟
ترک‌ها برای جنس‌های صادراتی خود دامپینگ قیمتی می‌کنند و قیمت رقابتی پایین در نظر می‌گیرند و به همین دلیل جنس آن‌ها در ایران با قیمت پایینی عرضه می‌شود. چون آن‌ها ایران را یک بازار خوب کشوری می‌دانند که پتانسیل بالای تولید شیشه دارد. صنعت شیشه یک صنعت انرژی بر است؛ یعنی گاز و برق بالایی در این صنعت مصرف می‌شود. ایران در حوزه انرژی نرخ پایینی دارد و دستمزد و مواد اولیه آن قابل‌مقایسه با ترکیه نیست. این پارامترها بر فرایند تولید در ترکیه اثر می‌گذارد. ضمن اینکه در حال حاضر ورود کالای ایرانی به ترکیه ممنوع است؛ درحالی‌که ایران نمی‌تواند به ترکیه بلور بفروشد چون شرکت‌های داخل ترکیه ضرر می‌کنند. این رابطه هم یک‌طرفه است و ترک‌ها به ایران بلور و کریستال صادر می‌کنند. به این موضوع نیز توجه کنید که ترکیه صنعتی‌تر از ماست و باید این را قبول کرد. بخش زیادی از همین قالب‌های مورداستفاده ما از ترکیه وارد می‌شود. چون قالب‌سازها و ماشین سازهای خیلی خوبی دارند. ترک‌ها مراودات زیادی با اروپایی‌ها و شرکت‌های فعال در این زمینه دارند و بسیاری از آن‌ها در آلمان کار کرده‌اند و از این کشور فنّاوری وارد کرده‌اند. هم در بحث مواد اولیه و هم تکنیک‌های تولید از ما جلوتر هستند. به همین دلیل کیفیت کار آن‌ها بهتر است.
مشکل مواد اولیه چطور؟
شرکت‌های بسیاری در ترکیه در بحث مواد اولیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. شرکت «جام» در بورس ترکیه حضور دارد و چندین کارخانه در سرتاسر دنیا دارد که بخش تولید بلور آن به اسم «پاشا باغچه» فعال است. درزمینه مواد اولیه و مواد معدنی هم تولیدکننده هستند و به‌طور علمی فعالیت می‌کنند. ضمن اینکه در تأمین مواد اولیه‌ای مثل سیلیس از کشور مصر و صحرای سینا هم مشکلی ندارند چون حمل دریایی این محصول ارزان‌تر است. تمام این مواد اولیه به‌صورت به‌روز و علمی با مشخصات فنی درست تأمین می‌شود.
منظور از تأمین‌کننده سنتی چیست؟
یعنی تأمین‌کننده‌ای که سطح دانش و سرمایه محدودی دارد و اگر چیزی فراتر از آن بازار بخواهد نمی‌تواند جوابگو باشد.
واردات مواد اولیه به‌عنوان یک راهکار جایگزین تأمین‌کننده‌های داخلی موردتوجه شما نیست؟
خب این ما را وارد مسائل و چالش‌های ارزی می‌کند. اگر تاکنون صنعت بلور ایران توانسته سرپا بماند به دلیل این است که مواد اولیه در داخل ایران به‌وفور هست. ضمن اینکه آن‌قدر حجم مصرف بالاست که پروسه انتقال و واردات مواد اولیه، صرفه اقتصادی ندارد. در ایران معادن خیلی خوبی وجود دارد و باید به سمت علمی شدن استخراج برویم. البته الان شرایط بهتر شده اما بازهم جای کار دارد. یکی از مواد اولیه ما کربنات سدیم است که سال گذشته مصرف این ماده بالا رفت و همه شرکت‌ها در تأمین این ماده دچار بحران شده بودند. چون تولید با عرضه نمی‌خواند.
به‌جز تأمین مواد اولیه، شرکت شما با چه مشکلی مواجه است؟
به‌جز مواد اولیه که دچار نوسانات قیمتی و حوزه تأمین است مشکل بزرگ ما گرانی کاغذ، کارتن و مقواست. چون کار و محصول نهایی ما نیاز به بسته‌بندی دارد. هیچ‌چیز هم نمی‌تواند جایگزین کارتن و کاغذ شود. عمده تولیدکننده‌های کاغذ و مقوا در کره جنوبی و چین هستند و ایران هم نمی‌تواند فعلاً وارد این کار شود. نرخ بسته‌بندی هزینه‌های ما را بالا برده است و به‌اجبار قیمت نهایی محصول را بالا برده‌ایم و چاره‌ای جز این نداشتیم. بالاخره رقابت در این بازار وجود دارد. در حال حاضر واردات کاغذ از مبدأ به ایران بسیار سخت شده و توزیع هم به‌صورت قطره‌چکانی با قیمت‌هایی فراتر از نرخ ارز دولتی است. در سال ۹۶ پول خرید جعبه‌ها را ۶ ماهه پرداخت می‌کردیم ما الان باید پیش‌خرید کنیم. این یک بحران مالی در شرکت به وجود آورده که هم با افزایش نرخ و هم با پیش‌خرید کالا برای شرکت ایجاد می‌کند و نقدینگی شرکت را به هم می‌زند. از سوی دیگر، در ساخت قالب از فولاد خاصی استفاده می‌شود که واردات آن خیلی سخت شده است. در حال حاضر قیمت ساخت قالب هم افزایش‌یافته و فولاد از کیلویی ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان در سال ۹۶ به ۱۵۰ هزار تومان در شرایط جهش پیداکرده است. برای تولیدکننده‌ای که بخواهد قالب بسازد؛ صرفه اقتصادی پایینی دارد. این موضوع مشکلاتی در تأمین قالب به وجود می‌آورد.
چه برنامه توسعه‌ای در حوزه فعالیت‌های مختلف دارید؟
ما بیش‌تر در حوزه تولید کریستال به دنبال توسعه فعالیت‌ها هستیم. از سوی دیگر، عمر کوره‌ها ۶ تا ۷ سال است و باید تعمیر شود. در حال حاضر کوره کریستال ما در حال تعمیر است و به دنبال نصب ماشین‌آلات تازه‌ای هستیم تا بتوانیم طیف وسیع‌تری از آیتم‌ها را تولید کنیم. در حال حاضر تنها پروژه توسعه‌ای ما همین است. البته در یک سال گذشته در حوزه مارکتینگ اقدامات بسیاری انجام‌شده است و در بیش‌تر فروشگاه‌های زنجیره‌ای حضور داشتیم و در ایستگاه‌های مترو، برند خارجی ما عرضه می‌شود. نمایشگاه‌های بیش‌تری نیز شرکت کردیم و در یکی دو سال اخیر برند «نوری تازه» بهتر شناخته شد.
ما امیدواریم که این مشکلات مقطعی باشد. درست است که افزایش نرخ ارز به برخی فعالیت‌های اقتصادی ضربه زده، اما برای یکسری از تولیدکنندگان شرایط بهتر شده که ما هم در این دسته هستیم. هرچند باید از تولیدکننده داخلی در مقابل آسیب‌های موجود حمایت شود. کشورهای دیگری که هم‌اکنون صاحب فناوری در این صنعت هستند؛ امکانات فراوانی در اختیار تولیدکننده خود قرار داده‌اند. من در مورد ترکیه مثال زدم که چه حمایتی از تولیدکننده می‌شود. ایران هم باید همین مسیر را برود. در ژاپن تنوع محصولات و کالا دیده می‌شود چراکه اولین برنامه آن‌ها، تأمین بازار داخلی و صادرات مازاد محصولات بوده است. تنوع خودرویی که در ژاپن هست در بازار صادراتی آن‌ها دیده نمی‌شود؛ اما در ایران برعکس این موضوع تشویق می‌شود و عمده سیاست‌های تشویقی به سمت صادرات است. وقتی بازار داخل برای تولیدکننده‌ای ازدست‌رفته، این تولیدکننده قادر به حضور در بازار صادراتی نیست. راه کمک به صنعت این است اما نه به‌صورت یک‌طرفه که مورد سوءاستفاده شود. باید رقابت به‌گونه‌ای طراحی شود که کفه ترازو به سمت بازار داخلی سنگینی کند.
یعنی شما صادرات ندارید؟
خیر در بحث صادرات ما فعال هستیم و بالای نیمی از محصولات ما به خارج از ایران می‌رود. «نوری تازه» از ابتدای فعالیت تاکنون به بیش از ۵۵ کشور صادر شده است. الان هم نزدیک به ۳۰ کشور صادرات وجود دارد. ما در اروپای شرقی هم فعال هستیم و به کشورهایی مثل استونی، لتونی یا اوکراین صادرات داشتیم. هرچند بعدها بازار این منطقه به دلایلی از دست رفت. بیش‌تر صادرات ما به کشورهای همسایه، آفریقایی، آمریکای لاتین مثل برزیل و آرژانتین است.
مشارکت با شریک خارجی دیگری به‌جز اتریش که اشاره کردید در برنامه‌های توسعه‌ای شما هست؟
ما کار را با اتریشی‌ها آغاز کرده‌ایم و در هیئت‌مدیره طرح‌هایی برای سرمایه‌گذاری مشترک مطرح‌شده بود؛ اما با بحث تحریم‌ها و مشکلات مالی، به نظر می‌رسد کار سختی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی یا تولید تحت لیسانس وجود داشته باشد. ضمن اینکه سیاست‌گذاری کشور ما به سمت صنعتی شدن نیست و به همین دلیل نمی‌توان چندان روی این موضوع حساب کرد.
