استراتژی تولید بدون کارخانه
استراتژی تولید بدون کارخانه یک رویکرد کارا در امر مدیریت کارخانجات صنعتی است که می تواند بنگاه های اقتصادی مادر را در پیش برد اهدافشان ، هر چه بهتر توانمند سازد.
استراتژی تولید بدون کارخانه چیست؟
استراتژی تولید بدون كارخانه، در واقع تدوین و به‌كارگیری سیستمی است كه با آن بتوان نسبت به تولید محصولات متنوع برای تكمیل سبد محصولات با استفاده از ظرفیت‌های بالقوه سایر واحدهای تولیدی و بدون ایجاد كارخانه اقدام کرد. به عبارتی می‌توان گفت تولیدات بدون كارخانه به تولیداتی گفته می‌شود كه با استفاده از ظرفیت‌های خالی سایر تولیدكنندگان و صرف هزینه‌های ثابت و سربار جانبی اندك تولید می‌شود. بنابراین محدودیت سرمایه‌گذاری ویژگی اصلی تولید بدون کارخانه است و شرکت‌های تولیدکننده بدون کارخانه فقط در موارد ضروری، خط مونتاژ و بسته‌بندی را راه‌اندازی می‌کنند.
در استراتژی تولید بدون کارخانه دو اصل كلی و اساسی در تولید یعنی «طراحی و مهندسی» و «فرآیند تولید» از هم جدا شده و هریک به مجموعه مجزایی تبدیل می‌شود. تولید بدون کارخانه رویه نوینی در مدیریت کسب‌وکار است که طی آن بخش‌های بدون ارزش زنجیره ارزش محصولات ،برون‌سپاری شده و تولید کننده، بر ایجاد ارزش در بخش مدیریت بازاریابی یا توسعه تکنولوژی متمرکز می‌شود.
این سبک از تولید محصول که از اواخر دهه۸۰ میلادی در جهان شکل گرفته و هم‌اینک ابعادی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار در جهان را در بر گرفته، از ۲۵سال پیش در خطوط تولید دو کارخانه مشهور تولید کفش ایران رواج داشته ضمن اینکه در صنعت دارو نیز بیش از یک دهه قدمت دارد.
مزایای تولید بدون کارخانه چیست؟
کسب و کاری که استراتژی تولید بدون کارخانه را در فرایند کاری خود لحاظ می کند، یک برند را به نام خود ثبت کرده و سیستم بازاریابی و برندینگ منحصربه‌فردی برای خودش ایجاد کرده و نیروهایش را در این زمینه متمرکز می کند. در این نوع از تولید، چون سازمان تولیدکننده از منابع دیگر استفاده می‌کند و کارخانه نقش تکمیلی می‌یابد، دغدغه‌های موجود در کارخانه به حداقل می‌رسد. از سوی دیگر کارخانه‌هایی که ظرفیت خالی برای تولید دارند، با افراد صاحب برند استراتژی تولید بدون کارخانه همکاری می‌کنند تا کار تولید آنها را ادامه دهند.
این یک بازی دو سر برد است چراکه هم سرمایه‌گذاری اولیه در استراتژی تولید بدون کارخانه وجود ندارد و تولیدکننده بدون کارخانه با کمترین هزینه فرآیند تولید و ارائه محصول به بازار را به اتمام رسانده است. اما کارخانه هم بدون استفاده نخواهد ماند و این یعنی سرمایه کارخانه‌دار راکد و بدون استفاده نمی ماند و ظرفیت کارخانه‌ها تکمیل می‌شود.
مزیت دیگر این استراتژی، اشتغال‌زایی است زیرا انجام امور تخصصی فرآیند تولید به کارخانه هایی داده می شود که با تمام ظرفیت مشغول هستند و این باعث افزایش اشتغال است و از این روش می توان برای کاهش هزینه‌های اشتغال‌زایی در کشور استفاده کرد. با استفاده از این روش، انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات محیطی بازار ممکن خواهد بود و می‌توان محصولات مطابق میل و سلیقه بازار و همچنین فراتر از آن، بازارهای هدف صادراتی را تولید کرد.
استراتژی تولید بدون کارخانه به خصوص برای محصولاتی که ویژگی‌هایی چون تنوع در تولیدات، عمر کوتاه محصول، تغییر سریع تکنولوژی و تغییر شدید بازار دارند بسیار مناسب است. امتیاز بزرگ تولید بدون کارخانه حذف سرمایه‌گذاری و موازی‌کاری در بخش تولید است که این امر با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه و زیرساخت‌های موجود، میزان بهره‌وری را بالا برده و میزان هزینه تولید را کاهش می‌دهد.
کشورهای مختلف از این روش برای افزایش میزان تولید و بالا بردن صادرات استفاده می کنند. کارگاه های تولیدی که با این استراتژی پیش می روند نسبت به تغییرات احتمالی در بازار انعطاف پذیر خواهند بود و با بازخورد گرفتن از بازار، محصولاتی را طبق تقاضای بازار عرضه می کنند.
نگاه سیاستگذار به تولید قراردادی
سیاستگذاری صنعتی در ایران با تاخیر به‌روز می‌شود. در فقره تولید بدون کارخانه با اینکه شواهد موجود از شروع ایده تولید قراردادی در سال‌های ۱۹۷۵ میلادی حکایت دارد، سیاستگذار با فاصله بسیاری بعد از حدود نیم قرن به این حوزه رسمیت بخشیده و آیین‌نامه‌ای را در این خصوص تدوین و ابلاغ کرده است. مرور تجربه ژاپن و آمریکا نشان می‌دهد کانون استفاده از استراتژی «تولید بدون کارخانه» صنعت داروی آمریکاست که بعدها در فاصله ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۷ در قاره اروپا و بعد با انواع دیگری از مدل‌های مشابه در سایر نواحی جهان در صنایعی دیگر رواج پیدا کرد. نکته جالبی که درباره تولید قراردادی در ارزیابی استراتژی‌های توسعه صنعتی وجود دارد، سهم ۱۰درصدی رشد سالانه بخش صنعت از مجرای تولید بدون کارخانه یا قراردادی است.
تجربه موفق کشورهای آسیایی
در آسیا، طی دهه‌های اخیر مدل تولید بدون کارخانه در کشورهای پرجمعیت مانند چین و هند، کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند کره، مالزی، سنگاپور و… تجربه شده و نتایج خوبی را در صنایع دستی، گردشگری و… به دنبال داشته است. هم‌اکنون نیز این الگو در کشور ترکیه در حال پیاده‌سازی است.
آینده تولید بدون کارخانه در ایران
از آنجا که نوآوری در صنایع جهان از محل سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه صورت می‌گیرد و ایران در زمینه تولید و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا دچار مشکل است، استراتژی «تولید بدون کارخانه» با حذف سرمایه‌گذاری ثابت برای برندهای داخلی، می‌تواند شکاف ناشی از کمبود سرمایه‌گذاری صنایع در R&D را تا حدی رفع کند. از آنجا که با وزن‌دهی بیشتر به طراحی-مهندسی محصول زمینه تحول تولید فراهم می‌شود، شانس تبدیل بسیاری از استارت‌آپ‌ها و بنگاه‌های نوظهور به شرکت‌هایی بزرگ در زمانی کوتاه بالا می‌رود.
بنابراین استفاده افراد خلاق و کارآفرینان از خط تولید آماده سایر کارخانه‌ها بستری را فراهم می‌کند که تولید ثروت از طریق صنعت ساده‌تر از قبل باشد و تولید محصول نیز در گام اول که همان دریافت مجوز و تاسیس کارخانه است، زمینگیر نشود.
در کشور ایران گاهی کارخانجات بزرگی را می بینیم که اگر به خوبی از این استراتژی در آن ها استفاده شود، می توان از ظرفیت های خالی و بلا استفاده آن ها برای راه اندازی یک تولیدی استفاده کرد. بنابراین استفاده از این استراتژی، به رشد صادرات و تولید داخلی کمک بسیاری می کند در عین حال هم هزینه زیادی ندارد و انجام سرمایه گذاری اولیه در آن ضروری نیست
اگر شما به عنوان یک کارآفرین قصد راه اندازی یک تولیدی را با استفاده از استراتژی تولید بدون کارخانه دارید، باید ابتدا در مورد ظرفیت های بازار، میزان تقاضا برای محصولات مورد نظر، قابلیت فروش محصولات و غیره به خوبی تحقیق کنید. تحقیقات بازار روشی برای کسب اطمینان از موفق شدن یا نشدن چنین استراتژی در حوزه مورد نظر می باشد. بنابراین، قبل از دست زدن به هر عملی در این جهت، باید اطلاعات کافی در مورد وضعیت بازار را در دست داشته باشید تا بتوانید میزان فروش خود را پیش بینی کنید.
سخن آخر
تولید بدون کارخانه راهکار اساسی برای حل مشکلات صنعت است، چراکه از ظرفیت های خالی و بلااستفاده صنعت بهره برده و به افزایش سود کسب و کارهای تولیدی کمک می کند.
اجرای کامل این طرح به عنوان یکی از محرک‌های جدی برای توسعه تولید ایران، نه تنها موجب تکمیل ظرفیت‌های خالی موجود در بخش تولید می‌شود که به دلیل ایجاد تمرکز روی تولید و برون‌سپاری موضوع فروش و بازاریابی، سودآوری بیشتر را ایجاد می کند .
برگرفته از : sharifstrategy.org
