سرمقاله شماره چهارم و پنجم
جهش تولید در اقتصاد پساکرونا
امروزه پیامدهای منفی و مثبت پاندمی کرونا ذهن بسیاری از نخبگان در حوزه‌های مختلف را به خود معطوف کرده است، شیوع ویروس کرونا بعد از حوزه سلامت بیشترین تأثیر را در حوزه اقتصاد گذاشته است، تقریباً تمام کشورها به یقین رسیده‌اند که دوران پرتلاطمی در حوزه اقتصادی خواهند داشت . بخش‌های از اقتصاد که محدودیت‌های کنترلی از سوی دولت جهت کنترل و کاهش ابتلا اعمال گردید، مانند گردشگری و حمل‌ونقل ازجمله بخش‌های هستند که به‌سرعت تحت تأثیر شیوع ویروس قرار گرفتند، درواقع بخش خدمات در مقایسه با سایر بخش‌ها آسیب بیشتری را شاهد بوده است. مشکلات و شوک‌های وارده به کسب‌وکارهای خدماتی کوچک و متوسط و بنگاه‌های فعال در زمینه تجارت بین‌المللی به بنگاه‌های بزرگ و نظام بانکی منتقل خواهد شد و تأثیر جدی در دو حوزه اشتغال و تورم خواهد گذاشت.
با مختل شدن تجارت بین‌الملل در حقیقت بازار تقاضا با چند ماه وقفه روبرو است و نیاز واقعی وجود دارد. لذا این شرایط فرصتی برای تقویت بخش تولید و بازرگانی است، شرایط فراهم است تا با تحقق اقتصاد مقاومتی و اتکا به درون به دنیای بعد کرونا بیندیشیم.
مفهوم شناسی جهش تولید
با برداشت مفهومي از نظريه هاي رشد و توسعه در اقتصاد، ميتوان جهش را به عنوان يك تغيير کمي سريع و پر شتاب در توليد ناخالص داخلي يا GDP تفسير کرد که هدف غايي آن دستيابي به رشد پايدار و يکنواخت و توسعه است. همچنين جهش توليد را ميتوان ايجاد شتاب در تحقق رونق توليد با بهره گيري بهينه از امکانات و پتانسيلهاي محلي، ملي، منطقه اي و بين المللي و با مشارکت و هماهنگي کليه نهادها و اشخاص مرتبط جهت ايجاد رونق اقتصادي و اجتماعي پايدار تا سطحي که کشور را به عنوان يك کشور قوي مطرح سازد تعريف کرد.
به نظر مي رسد دو نکته محوري در جهش توليد را بايد مد نظر قرار داد :
۱-توانمندسازی کسب وکارهای موجود
کسب و کارهایی دوام خواهند داشت که در یک زنجیره ارزش و به صورت یکپارچه فعالیت نمایند.
۲- توسعه‌های جدید
ما باید تولید ناخالص داخلی کشور را بسرعت افزایش دهیم و متناسب با اقلیم مناطق ،کسب و کارهای جدید را شناسایی و شروع به سرمایه‌گذاری نماییم . افزایش تولید ناخالص داخلی و توسعه کشور باید متعادل و متوازن باشد.
در این خصوص رویکردهای پیشنهادی زیر را می توان مورد توجه قرار داد .
رویکردهای اقتصاد پساکرونا و جهش تولید
۱- وابستگی به نفت و بالطبع توجه به صنایع وابسته به نفت، باعث گردیده سایر بخش‌ها و ظرفیت‌های موجود آن‌چنان‌که شایسته توجه بوده و می‌توانسته در توسعه و رشد اقتصادی کشور سهیم باشند به جایگاه خود نرسیده‌اند که ازجمله می‌توان به دو حوزه معدن و کشاورزی اشاره نمود.
کشور ایران با داشتن بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی و حدود ۶۰ میلیارد تن ذخایر از جایگاه بالایی در جهان برخوردار است. با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسب در حوزه معدن و صنایع معدنی می‌توان علاوه بر جهش تولید محوریت رشد و بالندگی اقتصاد کشور را بعد از نفت در این بخش دنبال نمود.
وسعت سرزمینی، تنوع اقلیمی و آب و هوایی، نیروی انسانی ، به‌عنوان یک سرمایه نهفته در کشور است، بخش کشاورزی می تواند به‌عنوان تأمین‌کننده کالاهای استراتژیک و همچنین تأمین‌کننده مواد اولیه صنایع غذایی نقش و جایگاه ویژه‌ای در رشد اقتصادی ایفا نماید. توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای، صنایع غذایی و تبدیلی، شیلات، دام و طیور و… بخش‌های است که می‌توان با رویکرد صادرات محور و تأمین بازار بزرگ منطقه جهش تولید و صادرات را در آن تجربه نمود.
۲- صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی و آرایشی در جهان از رونق بالایی برخوردار است، رشد جمعیت، سبک زندگی، توسعه بهداشت و سلامت، بالأخص تغییر رفتار مصرفی که بعد از کرونا شکل خواهد گرفت، روزبه‌روز اقبال به محصولات غذایی بسته‌بندی شده و محصولات بهداشتی و سلامت‌محور را بیشتر می‌کند. ایجاب می‌کند به‌عنوان یک بخش دارای قابلیت بالا، مورد توجه برنامه ریزان و سیاست‌گذاران قرار گیرد.
۳- توجه جدی به حوزه اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک، بالأخص در حوزه عرضه و تقاضا، می‌تواند در شرایط کنونی ناشی از ویروس کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی به‌عنوان یک مزیت و فرصت برای رونق بخشی به بخش‌هایی از اقتصاد منجر شود.
۴-ایجاد هلدینگهای استانی با تعیین چند صنعت شاخص در هر استان و منطقه از کشور، با توجه به مطالعات آمایش سرزمینی می‌تواند منجر به توسعه پایدار و ثروت آفرینی در کشور شود.
۵- توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان و فن‌آور و اتخاذ تدابیر لازم برای اتصال حلقه‌های زنجیره تولید در صنایع ، به‌خصوص صنایع با تولیدات دانش‌بنیان می‌تواند یکی از بسترها و الزامات جهش تولید قلمداد شود.
۶-. تغییر نگرش و رویکرد مدیران و سیاست‌گذاران اقتصادی کشور به بخش خصوصی با حفظ و توسعه کرامت آن، موجب توسعه سرمایه‌گذاری و تولید به‌عنوان یک ارزش خواهد شد .
۷- تعدد قوانین و سیال بودن قوانین خود به موانع جدی برای کسب‌وکار و تولید و سرمایه‌گذاری مبدل شده است. تلاش در جهت اصلاح آن کمک بسزایی به روند تولید خواهد نمود .
۸- فرایند صدور مجوز تولید، با پیچیدگی‌ها و بوروکراسی‌های دست‌وپا گیر مواجه است .اصلاح این فرایند با ایجاد پنجره واحد صدور ، می‌تواند به تسهیل در کسب‌وکارها بیانجامد .
با برنامه ریزی و اصلاح در حوزه‌های مرتبط با کسب‌وکار و باور به توانمندیها می‌توان تهدید ناشی از بحران کرونا را به یک فرصت برای اقتصاد ایران تبدیل کرد. تجربه تاریخی بشر و همچنین دوره هشت‌ساله دفاع مقدس و تحریم‌های چندین ساله علیه کشور عزیزمان به ما آموخته است که بهترین درس‌ها را از بدترین شرایط یاد می‌گیریم.
ما با توکل به خداوند تبارک و تعالی و با ایمان ، عمل صالح و صبر کشورمان را خواهیم ساخت ، با این آرمان که همه افتخار کنند ، در این کشور باید زندگی کرد .
مسعود محسنی:مدیر مسئول
