سرمقاله شماره دوم و سوم
ثروت‌آفرینی از مسیرِ باور انسان‌ها به توانمندی‌هایشان
ثروت‌آفرینی و منابع نامحدود: حدود سه یا چهارسال قبل، کتاب «انقلاب در ثروت‌آفرینی»۱ از انتشارات «فرا» به‌دستم رسید. پس از مدتی، کتاب را برای مطالعه به‌دست گرفته و به‌دقت مطالعه کردم. مطالعه این کتاب باعث شد که در کنار فعالیت‌های جاری با همکاران، ثروت و ثروت‌آفرینی را از نظر معنوی و عملیاتی بررسی کنیم و به‌دنبال گسترش این مفهوم با انتشار یک فصل‌نامه باشیم.
اگر تا دیروز آفرینش ثروت از زمین میسر بود، امروز آفرینش ثروت از هوا و فضا امکان‌پذیر شده است و عناصر زمان و مکان و دانش، به‌عنوان منابعی جدید و نامحدود ظهور کرده است.
سه نیروی کلیدی سازنده نظام ثروت‌آفرینی جدید؛ دگرگونی ژرف در ارتباط با زمان، مکان، و از همه برتر دانش است که باید به‌خوبی به آن‌ها توجه شود.
در فضای اقتصادی و اجتماعی ما، دانش به‌عنوان یکی از اصول بنیادین در نظام ثروت‌آفرینی، پرشتاب‌تر از هر عنصر دیگر در حال دگرگونی است. دانش را هرچه بیشتر به‌کار ببریم، بدان افزوده می‌شود و دانش‌های تازه‌ای می‌آفرینیم.۲ علم اقتصاد، استفاده از منابع محدود برای پاسخ‌گویی به نیازهای نامحدود تعریف شده است؛ حال آن‌که با ظهور منابع نامحدود جدید دانشی، این تعریف با چالش مواجه شده و اتفاقاً منابع نامحدود بوده و نیازها محدود می‌شود.
دانش، منبعی نامحدود و تمام‌ناشدنی است. اکنون در شیب تندتری برای رقابت و نوآوری افتاده‌ایم. بدین‌ترتیب، مقررات پیشین از رده خارج می‌شوند و شاهد تحولی ژرف در روش‌ها، بازارها، و مدیریت خواهیم بود. با این وصف و به‌رغم انجام هزاران پژوهش و تحلیل در زمینه پیدایش اقتصاد دانش‌بنیان، تاکنون به تاثیر دانش در ثروت‌آفرینی کمتر بها داده شده است. همه با این موضوع موافق‌اند که در اصل بنیادین دانش، دگرگونی و تحولی شگرف رخ داده؛ تغییری که حتی عنوان «انقلابی» گویای آن نیست. ما بی‌تردید در عصری زندگی می‌کنیم که انسان پیش از این و از آغاز اندیشیدن تاکنون، هیچ‌گاه چنین محصور در دانش نبوده است. همه این‌ها نشانه پیگیری گسترده جامعه در پیوستن به نظام ثروت‌آفرینی دانش پایه است.۳
مفهوم ثروت و ثروت‌آفرینی: از نظر ما، تعریف ثروت به «انباشت فرصت‌ها»، تعریف خلاصه، جامع و خوبی است. با پیدایش یک فرصت، چندین فرصت دیگر ایجاد می‌شود که هرکدام در دل خود زمینه‌ساز خلقی دیگر است. درواقع، ثروت‌آفرینی در بستر فرصت‌آفرینی و بالفعل‌کردن هریک از آن‌ها در یک زنجیره ارزش پدید می‌آید. به‌عنوان نمونه‌ای عینی و واقعی، یک معدن سنگ‌آهن را مثال می‌زنم: در منطقه‌ای ذخایر سنگ‌آهن با عیار مشخص وجود داشته‌اند که این همان ثروت است. در مرحله بعد، آن را تبدیل به گندله سنگ‌آهن می‌کنیم و یک ارزش افزوده ایجاد می‌شود. سپس گندله در کارخانه احیای مستقیم، به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود و باز ارزش افزوده بیشتری به‌دست می‌آید. در مرحله بعد، آن را به شمش فولادی تبدیل می‌کنیم که ارزش بالاتری پیدا می‌کند. در این مسیر، به ترتیب عناصر ناخالص شناسایی و حذف می‌شوند و عیار و خلوص بیشتری به‌دست می‌آید و آن‌قدر خالص می‌شود که عیار محصول فراروی به ۹۹٫۹۹۹درصد می‌رسد. پس از آن، شمش‌ها تبدیل به مقاطع طویل و درنهایت به محصولات دیگر تبدیل می‌شود. این فرآیند ارزش‌آفرینی، تا چندین مرحله ادامه پیدا می‌کند و هیچ‌وقت متوقف نمی‌شود. در کنار این سرمایه و منابع، سایر عوامل از قبیل سرمایه انسانی، دانش، تأمین مالی، جمع‌آوری اطلاعات، تکنولوژی، سازمان و مدیریت، همه و همه دست به‌دست هم می‌دهند و در هرکدام از حوزه‌های جانبی نیز، ارزش‌های بیشتری خلق می‌شود. با این نگاه و رویکرد، سراسر نظام هستی پر از ثروت است و ثروت‌آفرینی یعنی خلق فرصت‌های نامحدود.
و اما توانمندی‌های انسان: انسان نیز خودش ثروت است؛ یعنی انباشت فرصت‌ها. خداوند تبارک و تعالی در مجموعه نظام هستی، انسان را آفرید که اشرف مخلوقات است. این اشرف مخلوقات با باور به توانمندی‌هایش که خالق او برایش قرار داده است، می‌تواند فرصت‌های بی‌شمار دیگری را خلق کند. راز و رمز ثروت و ثروت‌آفرینی، باور است. به قول مرحوم دولابی در کتاب «طوبی محبت»، باور، باور انسان می‌شود. و این انسان است که با باور به توانمندی‌های خود زمینه‌ساز این امر است.
به نظر ما، مراحل ثروت‌آفرینی را باید تبیین کرد و البته هیچ‌گاه این مسیر بسته نخواهد بود و همه می‌توانند نظرات دقیق‌تری داشته باشند که ما صرفاً از منظر خودمان آن‌ها را ارائه خواهیم کرد.
در این شماره نیز، از جنبه‌های مختلف به این مقوله پرداخته‌ایم و امیدواریم بتوانیم با کمک خوانندگان و فرهیختگان، این مفهوم را تبیین کنیم و گسترش دهیم.
۱،۲،۳: کتاب «انقلاب در ثروت‌آفرینی»، نویسندگان: آلوین تافلر و هیدی تافلر، مترجم: دکتر عبدالرضا رضایی‌نژاد، ناشر: فرا
