تجربه یک استارتاپ
با گسترش تدریجی فضای کارآفرینی نوآوری محور، مفاهیم و ساختارهای نوینی در حال شکل گرفتن است. دنیای امروز، دنیای کارآفرینان و افرادی است که با دیدگاه‌های منحصربه‌فرد، انرژی و پشتکار زیاد و عزم جدی می‌خواهند از طریق اجرایی کردن ایده‌های نوآورانه‌شان دنیا را به چیزی بهتر ازآنچه هست تغییر دهند. این کارآفرینان به فضای فیزیکی، فکری و فرهنگی برای پرورش و حمایت از استارتاپ های نوآورانه‌شان از روزهای اولیه شکل‌گیری‌شان تا رسیدن به اهداف و برنامه‌هایشان در کوتاه‌مدت و همچنین کمک به تبدیل آن‌ها به شرکت‌های بزرگ و تعیین‌کننده در بازارهایشان در بلندمدت، نیاز دارند. در این مسیر طولانی و پرپیچ‌وخم، کارآفرینان با موانع و مشکلات بسیاری روبرو خواهند شد و اغلب به بیراهه منحرف می‌شوند. تلاش‌های مختلفی به اقتضای فضای فکری حاکم بر جامعه از سال‌های گذشته تا به امروز در قالب‌های دولتی مانند مراکز رشد دانشگاهی، پارک‌های علم و فناوری و … از سوی دولت انجام‌شده است و نتایج گاه بسیار خوبی را در بر داشته است؛ اما به دلایل گوناگون ازجمله ساختار بوروکراتیک، با لایه‌های مدیریتی متعدد و به دلیل عدم وجود قوانین مشخص و ممانعت‌های قانونی موجود در شراکت بخش دولتی با کسب‌وکارهای نوپایی که به بخش خصوصی وارد خواهند شد این مراکز، اگرچه هزینه‌های بالایی صرف کرده‌اند اما آن‌گونه که انتظار می‌رفت، موفق نبوده‌اند.
بخشی از این مراکز نیز تحت عنوان شتاب‌دهنده (Accelerator) یک ساختار منسجم و مشخص در جهت حمایت و توسعه کارآفرینی نوآورانه و دانش‌بنیان ایجاد می‌کنند. هدف یک شتاب‌دهنده کوتاه کردن و شتاب‌دهی به پروسه‌های راه‌اندازی یک کسب‌وکار نوپاست. شتاب‌دهنده‌ها به کوتاه کردن روندهای راه‌اندازی و توسعه یک کسب‌وکار نوپا کمک می‌کنند و کیفیت محصولات و خدمات و ثبات مالی کسب‌وکار نوپا را افزایش می‌دهند. بااین‌حال، بسیاری از آن‌ها به دلایل مختلفی با شکست مواجه می‌شوند.
من در اولین دوره یک شتاب‌دهنده، با استارتاپ «لندم» حضور داشتم. استارتاپ «لندم» یک شبکه اجتماعی برای اشتراک‌گذاری وسایل فیزیکی بین دوستان، در دنیای واقعی بود. این شتاب‌دهنده در چرخه‌های اولیه خود، از بین متقاضیان ورود به دوره، ۲۰ تیم را انتخاب می‌کرد و بعد از ۲ ماه پیش‌شتابدهی، ۱۰ تیم توسط داوران برای حضور در دوره شتاب‌دهی انتخاب می‌شدند. دوره شتاب‌دهی و پیش‌شتابدهی در چرخه اول این شتاب‌دهنده شامل کارگاه‌های کاربردی در موضوعات مختلف کارآفرینی بود که در آن مدرسان و مربیان حرفه‌ای آموزه‌های لازم را برای مدیریت و رشد کسب‌وکار، آموزش می‌دادند. در دوره شتاب‌دهی، ۱۰ تیم برگزیده، هرکدام مبلغ ۲۵ میلیون تومان به‌عنوان سرمایه بذری دریافت می‌کردند که می‌توانستند از آن برای رشد کسب‌وکار و تیم خود استفاده کنند. فضای کاری در اختیار تیم‌ها قرار می‌گرفت و مربیانی با این مجموعه همکاری می‌کردند که متخصصان حوزه‌های مختلف در کسب‌وکارهای بنامی بودند و هر موقع تیمی درخواست مشاوره با یکی از این مربیان را داشت، با هماهنگی تیم شتاب‌دهنده، ساعت ملاقاتی برای مشاوره حضوری یا آنلاین تخصیص داده می‌شد. در این شتاب‌دهنده برنامه‌های جنبی مختلفی که مرتبط با اکوسیستم کارآفرینی بود نیز برگزار می‌شد که امکان شبکه‌سازی و معرفی تیم‌ها در اکوسیستم نیز فراهم می‌شد. همچنین فضای استراحت و میز پینگ‌پنگ برای سرگرمی نیز فراهم بود.
در پایان دوره یک روز به‌عنوان Demo Day وجود داشت که در آن، ۱۰ تیم دوره شتاب‌دهی، ایده، محصول، تیم و میزان پیشرفت خود در طول دوره را برای سرمایه‌گذاران ارائه می‌دادند و برای ادامه مسیر کارآفرینی از آن‌ها درخواست جذب سرمایه در ازای واگذاری بخشی از سهام شرکت را داشتند. تیم این شتاب‌دهنده در کنار تیم‌های حاضر در دوره شتاب‌دهی، چشم‌انداز مالی و همچنین موارد لازم دیگر جهت سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کرد و کارشناسان یک صندوق سرمایه‌گذاری (Venture Capital) نزدیک به این شتاب‌دهنده بود، در ارزش‌گذاری تیم‌های حاضر در شتاب‌دهنده و راستی آزمایی (Due diligence) آن‌ها مشارکت فعال داشت. شبکه سرمایه‌گذاران حاضر در روز Demo day از شبکه نزدیک به این صندوق سرمایه‌گذاری و شتاب‌دهنده همکار آن بودند و در صورت علاقه‌مندی به هرکدام از تیم‌های شتاب‌دهنده، طی جلساتی، با تیم‌ها صحبت می‌کردند و میزان جذابیت تیم‌ها را برای سرمایه‌گذاری خود، بررسی می‌کردند.
اما بزرگ‌ترین دستاورد من از دوره اول همکاری با این شتاب‌دهنده، فارغ از برنامه منظم و فرصت برای تمرکز بر روی ایده خودم، دوستانی بودند که با دغدغه‌های مشابه، مسیری با سختی‌های مشابهی با من را پشت سر می‌گذاشتند. همگی برای کمک به همدیگر حاضر بودند و مشتاقانه و با علاقه تلاش می‌کردند تا بتوانند در رشد همدیگر کمک کنند. آشنایی با بهترین دوستانی که در چند سال اخیر با آن‌ها دوست بودم، عموماً از همین دوره اتفاق افتاد که یکی از شرکای فعلی من در دراپز، هم‌زمان با «لندم»، در دوره اول شتاب‌دهنده‌ای که در آن حضور داشتم، در استارتاپ هنری حضور داشت.
ما با «لندم»، بعدازاینکه آموزه‌های مختلف را یاد می‌گرفتیم سعی می‌کردیم موارد یاد گرفته‌شده را پیاده‌سازی کنیم و ازاین‌رو که خود این شتاب‌دهنده در آن سال‌ها در دانشکده فنی دانشگاه تهران قرار داشت و از طرفی محصولی که بر روی آن کار می‌کردیم می‌توانست توسط دانشجویان مورداستفاده قرار گیرد، ازاین‌رو فرصت بسیار خوبی برای ما فراهم بود تا ایده و محصول خودمان را به دانشجویان نشان بدهیم و بازخورد آن‌ها را دریافت کنیم.
اما اگر بخواهم از اشتباهاتی که تیم «لندم» در این شتاب‌دهنده مرتکب شد که منجر به شکست ما شد اشاره کنم، مواردی مانند نداشتن مدل مالی واضح و دقیق برای محصولمان باعث می‌شد که نتوانیم درآمدزایی مناسبی داشته باشیم و بدون تزریق سرمایه، زنده بمانیم. تیم «لندم» به‌واسطه ماهیت کار کردن در حوزه اقتصاد اشتراکی و ایده شبکه اجتماعی، استارتاپی بود که جذاب به نظر می‌آمد و موفقیت ما در مسابقات کارآفرینی مختلف باعث شد که مشکلات کسب‌وکار خودمان را دیر بشناسیم و زمان کافی برای رفع آن‌ها نداشته باشیم. استارتاپ «لندم» از نظر سایز تیم، رشد مناسبی نداشت که متأسفانه باعث شد نتوانیم ایده‌های بیشتری را با سرمایه بذری ۲۵ میلیون تومان امتحان کنیم و قبل از اینکه بتوانیم راهکار تکرارپذیر موفقی پیدا کنیم، منابع مالی و زمانی‌مان تمام شود و شکست بخوریم. در مواردی هم به‌جای اینکه از مشورت‌های مشاورها صرفاً به‌عنوان مشورت، برای رشد کسب‌وکارمان استفاده کنیم، مسیر اصلی کاری خودمان را گم می‌کردیم که باعث می‌شد نتوانیم بر روی ارزش اصلی که ارائه می‌دادیم تمرکز کنیم و نتوانیم مدل تکرارپذیر پیدا کنیم. اشتباه دیگری که ما در «لندم» مرتکب شدیم این بود که با جذب نکردن سرمایه بیشتر برای ادامه مسیر به‌صرف از دست ندادن درصد بیشتر از سهام شرکت، فرصت کافی برای زنده ماندن کسب‌وکار تا پیدا کردن مدلی که کاربران خود را راضی کند، به دست نیاوردیم و نهایتاً منجر به شکست «لندم» شد.
در حالت کلی، به نظر من در صورتی که استارتاپی خیلی تازه‌وارد فضای کارآفرینی اینترنتی شده است، حضور در شتاب‌دهنده‌های معتبر می‌تواند کمک فراوانی برای آن‌ها باشد، اما در صورتی که تجربه و دانش کافی در این حوزه دارند، می‌توانند محصول خود را توسعه دهند و بعد از جذب و رضایت کاربران اولیه، برای مرحله رشد خود، مستقیماً به دنبال جذب سرمایه سرمایه‌گذاران خطرپذیر بروند.
