بازار در تسخیر استارتاپ‌ها
ثروت‌آفرینی / این روزها در تمام دنیا، استارتاپ‌ها حرف اول را می‌زنند و با آوردن ایده‌هایی جدید و جذاب می‌توانند نظر مخاطب را به خود جلب کرده و درنتیجه، نبض بازار را در دست بگیرند؛ اتفاقی که از ابتدای دهه ۹۰ به‌ویژه در سال‌های اخیر در ایران نیز به‌وقوع پیوسته و حالا دیگر بازار استارتاپ‌ها به‌خوبی رونق گرفته است، به‌طوری‌که امروزه با شمار قابل توجهی از استارتاپ‌ها و البته موفقیت بسیاری از آن‌ها در عرصه کسب‌وکار مواجهیم و بدون هرگونه مقاومتی در برابرشان، به‌شدت از آن‌ها و شیوه‌های نوین‌شان استقبال می‌کنیم. واقعیت این است که این استارتاپ‌ها به‌رغم تمام فراز و نشیب‌های پیش‌روی خود، به‌خوبی از پس مشکلات برآمده و توانسته‌اند دستاوردهای قابل توجهی را برای مخاطبان جامعه و درنهایت، رضایت آن‌ها را به ارمغان آورند.
استارتاپ عبارت است از…
با توجه به این‌که جوامع مختلف روزبه‌روز در حال توسعه و پیشرفت هستند، عملاً دیگر با روش‌های سنتی کسب‌وکار نمی‌توان به توفیق چندانی در مباحث اقتصادی دست یافت. چه‌بسا که صاحبان مشاغل، هریک به طریقی در پی تحولاتی در صنف خود هستند تا همچنان بتوانند به حیات خود ادامه داده و در بازار حرفی برای گفتن داشته باشند، اما فراتر از این افراد، کسانی هستند که با ایده‌هایی متفاوت دست به کارهایی نو و ابتکاری می‌زنند و کسب‌وکاری برای خود فراهم می‌کنند که اغلب منحصر به خود آن‌هاست و در صورت حرکت در مسیری مناسب و تامین شایسته نیازهای جامعه، می‌تواند توفیقات بسیاری را برای آن‌ها به‌همراه داشته باشد. درواقع به این دست از افراد و یا شرکت‌ها با ایده‌های ناب‌شان، استارتاپ گفته می‌شود که شمار آن‌ها در یک‌دهه اخیر، به‌ویژه در فضای مجازی و آنلاین، تا حد قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و جامعه نیز پذیرای آن‌ها بوده است.
وقتی حرف از استارتاپ‌ها به میان می‌آید، شاید مخاطب در نگاه اول، شرکت یا افرادی با درآمد مالی بسیار بالا را تصور کند و به جایگاه آن‌ها غبطه بخورد، اما واقعیت این است که همواره اولین‌ها راه سخت و طاقت‌فرسایی را پشت‌سر می‌گذارند و در مسیر پیش‌رو ممکن است با ناکامی‌های بسیاری مواجه شوند. قاعدتاً یک استارتاپ موفق، از چنین ناکامی‌هایی نمی‌هراسد و برای رسیدن به هدف و تبدیل شدن به نامی آشنا در جامعه، چالش‌های مختلف را تجربه می‌کند و حتی گاهی چندسال برای بهره‌بری تلاش می‌کند تا بتواند به هدف نهایی خود دست یابد.
دهه ۹۰ و فعالیت چشمگیر استارتاپ‌ها
گرچه امروزه با ورود به عصر دیجیتال و اقتضای این عصر، اغلب استارتاپ‌ها فعالیت در فضای مجازی را برمی‌گزینند و اتفاقاً به توفیقات بسیاری نیز دست می‌یابند، اما از ابتدای فعالیت استارتاپ‌ها در ایران، اغلب فعالیت‌های استارتاپی در محدوده فضای مجازی نبوده و استارتاپ‌های مختلفی با ایده‌های جدید خود به کمک جامعه آمده‌اند.
با نگاهی گذرا به تاریخچه استارتاپ در ایران، می‌توان دریافت که اولین استارتاپ در ایران مختص به فناوری اطلاعات و مخابرات بوده که بین دهه ۷۰ تا ۸۰ شکل گرفته است. بعد از این حوزه، بایوتکنولوژی وارد این عرصه شد و نیازهای اصلی مردم ایران بعد از جنگ را پوشش داد. اما این تازه شروع کار بود و سال ۹۰ اکوسیستم استارتاپ در ایران معنای واقعی خود را پیدا کرد و بیش از همیشه به فضای مجازی راه یافت. در پایان سال ۸۹، کسب‌وکاری نوپا به نام «آپارات» شروع به‌کار کرده و پس از رفع نواقص و حرکت روبه‌جلوی خود، در سال ۹۲ به نقطه اوج رسیده؛ به‌طوری‌که توانسته هم‌پای «یوتیوب» قرار گرفته و در جمع بزرگ‌ترین استارتاپ‌ها قرار گیرد. بعد از آپارات، باید از استارتاپی به نام «تخفیفان» نام برد که توسط بانویی ایده‌پرداز و موفق در سال ۹۰ راه‌اندازی شد و به رشد و توسعه زیادی دست یافت. بعد از آن نیز، استارتاپی به نام «نت‌برگ» شروع به کار کرد.
واقعیت این است که در ابتدای دهه ۹۰، خیلی از استارتاپ‌ها مسیر خود را نمی‌شناختند و شکست‌های زیادی را محتمل شدند، اما رفته‌رفته مسیر درست را پیدا کرده و به هدف مورد انتظار دست یافتند؛ بنابراین، بسیاری از استارتاپ‌هایی که امروزه شاهد موفقیت آن‌ها هستیم و یا حتی از طرفداران‌شان به‌شمار می‌رویم، شاید قبلاً کسب‌وکارهای بسیاری کوچکی بوده باشند. البته در این بین، نباید از نقش اسپانسرهای مالی و اهرم‌های وابسته به این اسپانسرها، ازجمله تبلیغات، غافل شد.
چرایی شکست برخی از استارتاپ‌ها
به رغم آن‌که هم‌اکنون شاهد حضور شمار زیادی از استارتاپ‌ها در سطح کشور هستیم، اما تمام استارتاپ‌ها چنین شرایطی ندارند و خیلی از آن‌ها در کار خود شکست خورده و در همان ابتدا و یا در میانه راه، میدان را خالی کرده‌اند. با توجه به فضای شدید رقابت در بازار کار، با جرأت می‌توان گفت که موفقیت تصادفی نیست و نمی‌توان آن را به دست بخت و اقبال سپرد، بلکه برای موفقیت در کسب‌وکار و نام‌آوری یک استارتاپ و یا شکست و عقب‌نشینی آن، فاکتورهای مختلفی دخیل هستند.
اگرچه شکست در ابتدای ورود به هر کاری اجتناب‌ناپذیر است، اما قاعدتاً با کاهش ضرایب خطا و حرکت در مسیری از پیش تعیین‌شده می‌توان درصد شکست را به کمترین حد ممکن رساند؛ نکته‌ای که استارتاپ‌ها باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند و به زبان عامیانه، بی‌گدار به آب نزنند.
مهم‌ترین عواملی را که تا به امروز منجر به شکست برخی استارتاپ‌های ایرانی شده، براساس نظرسنجی‌های صورت‌گرفته از خود استارتاپ‌ها و کارشناسان و سرمایه‌گذاران، با هم مرور می‌کنیم.
سرمایه ناکافی
اصولاً هیچ کسب‌وکاری بدون دسترسی به منابع و سرمایه کافی، توانایی ادامه فعالیت در بلندمدت را نخواهد داشت. استارتاپ‌ها نه‌تنها از این قاعده مستثنا نیستند، بلکه در مقایسه با کسب‌وکارهای کوچک، به سرمایه خیلی بیشتری برای موفقیت در بازار نیازمندند. حتی اگر استارتاپی به درآمدزایی هم رسیده باشد، برای آن‌که بتواند جایگاه خود را حفظ کرده و یا آن را ارتقا دهد، باید در فضایی کاملاً رقابتی حرکت کند که این نیز نیازمند جذب سرمایه‌گذاران کلان است.
هم‌تیمی‌های ضعیف
اگرچه ایده به‌عنوان اولین و مهم‌ترین بخش از فعالیت یک استارتاپ به‌شمار می‌رود، اما در وهله بعد، موفقیت یک استارتاپ در دنیای واقعی، به توانایی بنیان‌گذاران و اعضای تیم برای پیاده‌سازی آن ایده بستگی دارد. یک استارتاپ، هرچقدر هم که براساس ایده‌ای جدید و ناب شکل گرفته باشد، در صورت نبود تیم قوی با مجموعه‌ای از مهارت‌ها، توان مقابله با چالش‌ها را نداشته و روزبه‌روز به شکست نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود.
اطلاعات ناکافی از نیاز بازار
استارتاپی که دارای سرمایه‌گذاران خبره، نیروی انسانی قوی، فناوری پیشرفته و مزیت رقابتی خوبی نسبت به رقبا باشد، اما از نیازهای بازار آگاه نباشد و مخاطبان هدف و نیازهای کاربران را نشناسد، محصول یا خدمتی را به بازار ارائه خواهد کرد که هیچ نیازی را از کاربران خود برطرف نکرده و منجر به شکست آن می شود.
مدل اشتباه کسب‌وکار
مدل کسب‌وکار، نشانگر نحوه اداره استارتاپ است. در یک مدل کسب‌وکار دقیق، منابع درآمدی، مشتریان، مخاطبان هدف، محصولات، جزئیات مالی و نیازهای سرمایه‌ای استارتاپ مشخص شده‌اند. بنابراین، اگر مدل کسب‌وکار به‌درستی طراحی نشده باشد، این احتمال وجود دارد که استارتاپ شکست بخورد.
محصول بی‌کیفیت
طبیعتاً مشتریان به‌دنبال محصول باکیفیت هستند؛ بنابراین، اگر به این نیاز و خواسته مهم مشتری توجهی نشود، استارتاپ با شکست مواجه خواهد شد. شاید ارائه محصول بی‌کیفیت در ابتدا و به‌سبب ارزان‌تر بودنش بتواند مشتریان بیشتری را به خود جذب کند، اما در طولانی‌مدت، مشتری با آگاهی از بی‌کیفیت بودن محصول، آن استارتاپ را رها خواهد کرد و این معنایی جز شکست استارتاپ ندارد.
رقابت شدید یا بازاریابی ضعیف
کاربران همواره به‌دنبال در دسترس‌ترین محصول، ساده‌ترین رابط کاربری و بیشترین ارزش خلق‌شده هستند. چنانچه استارتاپی به رقبای خود بی‌توجه باشد و نتواند مزیت رقابتی خود را در بازار حفظ کند، احتمال کمی برای موفقیت آن وجود خواهد داشت. یکی از راه‌های اصلی برای جلوگیری از موفقیت رقبا و شکست استارتاپ خود، بازاریابی و تبلیغات هوشمندانه است.
معرفی کلی استارتاپ‌های موفق ایرانی
در کنار تمام آزمون و خطاهایی که استارتاپ‌های ایرانی طی یک‌دهه اخیر با آن مواجه بوده‌اند، خوش‌بختانه امروزه شاهد موفقیت تعداد چشمگیری از این استارتاپ‌ها هستیم که اغلب آن‌ها به‌صورت آنلاین در حال ارائه سرویس به مردم هستند و طرفداران بسیاری نیز دارند. سرعت، دقت، سهولت و مقرون‌به‌صرفه بودن، از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که این استارتاپ‌ها را به محبوبیت نزد مردم رسانده است. در ادامه، نمونه‌هایی از استارتاپ‌های موفق را معرفی خواهیم کرد.
فروشگاه اینترنتی
این فروشگاه‌ها، به‌عنوان مارکت‌هایی آنلاین که شناسنانه کاملی از کالا را در اختیار خریدار قرار می‌دهند و کالا را تا درِ منزل می‌رسانند، نمونه‌ای از استارتاپ‌های موفق هستند. به عنوان مثال، «دیجی‌کالا» از این قبیل فروشگاه‌هاست.
اپلیکیشن‌مارکت‌ها
فروشگاه‌های ارائه اپ‌های موبایل در سراسر دنیا در حال گسترش هستند که برنامه‌نویسان ایرانی نیز با توجه به نیاز موجود به فعالیت در این زمینه پرداخته و به موفقیت نیز دست یافته‌اند. «کافه‌بازار» و «چارخونه»، از نمونه‌های موفق اپ‌مارکت‌ها هستند.
اپلیکیشن‌های تاکسی و پیک‌موتوری آنلاین
تاکسی‌های آنلاین و پیک‌های موتوری، با ارائه خدماتی با کیفیت بالا و پشتیبانی قوی به‌همراه هزینه پایین، مشتریان زیادی را به خود جذب کرده‌اند. از نمونه‌های موفق اجراشده تاکسی آنلاین در کشور، می‌توان به «اسنپ» و «تپ‌سی» اشاره کرد.
اپلیکیشن‌های سفارش غذا
اپلیکیشن‌های سفارش غذا را می‌توان از پرطرفدارترین استارتاپ‌های ایرانی دانست. از نمونه‌های موفق می‌توان به «اسنپ‌فود»، «چنگال»، «چیلیوری» و «ریحون» اشاره کرد.
اشتراک‌گذاری ویدئو
سیستم‌های اشتراک‌گذاری ویدئو در سراسر دنیا، همواره برای کاربران جذاب بوده که از نمونه‌های موفق جهانی می‌توان به «یوتیوب» اشاره کرد. «آپارات» نمونه موفق بومی یوتیوب بوده که با استقبال خوب کاربران مواجه شده است. از نمونه‌های موفق دیگر، می‌توان به «نماوا»، «فیلیمو»، «نمایش» و «لنز» اشاره کرد.
اپلیکیشن‌های گردشگری
اپلیکیشن‌های خرید بلیط، رزرو تور، رزرو هتل و اقامتگاه در ایران، بسیار پرطرفدار است. از نمونه‌های موفق ایرانی می‌توان به «علی‌بابا» در زمینه خرید بلیط و «اسنپ‌تریپ» در زمینه رزرو هتل اشاره کرد.
خرید و فروش کالا
سایت‌های خرید و فروش کالای نو و دست‌دوم در سراسر دنیا طرفدار دارد که سایت‌های «دیوار» و «شیپور» از نمونه‌های موفق ایرانی به‌شمار می‌روند.
ارائه خدمات تراکنش‌های مالی
فین‌تک‌ها نقش یک واسط بین خریدار و فروشنده را دارند و به کمک بستر امن خود می‌توانند خریدی راحت و آسان را برای مشتریان شما رقم بزند. «زرین‌پال» و «پیمنت۲۴» از نمونه‌های موفق ایرانی هستند.
