هر آنچه باید راجع به شتاب دهنده ها بدانید
اهمیت و توسعه شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها این روزها بر کسی پوشیده نیست. افراد بسیاری را پیرامون خود می‌بینیم که با داشتن یک ایدۀ جذاب، تیم حرفه‌ای و اراده‌ای قوی، کسب‌وکاری جدید را آغاز کرده و علاوه بر ایجاد اشتغال و کمک به چرخۀ تولید و اقتصاد، درآمدهای قابلِ‌توجهی نیز برای خود ایجاد کرده‌اند. شتاب دهنده یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تعریف شده در استارتاپ‌هاست که نقش مهمی در موفقیت یا عدم موفقیت آن دارد. در این مقاله به تمامی پرسش‌های شما راجع به شتاب دهنده به زبان ساده پاسخ خواهیم داد.
شتاب دهنده استارتاپ چیست و چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
همان‌طور که از نام این مؤسسات و شرکت‌ها پیداست، شتاب دهنده ها یا اکسلریتورها به شکل دادن و رونق گرفتن ایده و کسب‌وکار شما در زمینه‌های مختلف یاری می‌دهند.
به صاحبان ایده و کسب‌وکار کمک خواهند کرد که تعریف درست و اصولی از محصول یا خدمات خود ارائه دهند و مشتریان اصلی و بالقوۀ خود را پیدا کنند و راه درست ارتباط با آن‌ها را بیابند. همچنین به آن‌ها در تهیه و تولید نمونۀ اولیه و تأمین سرمایه با استارتاپ‌ها کمک می‌کنند و در صورتی که نیاز به نیروی کار متخصص داشته باشند، افراد متخصصی را معرفی خواهند کرد.
بازۀ زمانی شتاب دهنده ها بر روی یک پروژه، معمولا کوتاه مدت و حداکثر سه ماه است. شتابدهنده برای استارتاپ‌هایی که پتانسیل رشد دارند، دوره‌های مدیریتی، مالی، بازاریابی و فناوری فشرده برگزار می‌کند تا روند موفقیت و بازدهی آن‌ها را کوتاه‌تر کند.
از دیگر خدمات شتاب‌دهنده‌ها، فراهم آوردن محیط فیزیکی موردِنیاز برای فعالیت است. ممکن است شما برای کسب‌وکار خود نیاز به یک سوله یا کارگاه داشته باشید و اجاره یا خرید آن برای شما سخت و یا حتی غیرِممکن باشد. شتاب‌دهنده‌ها در این مورد نیز به کمک شما می‌آیند و فضای فیزیکی موردِ نیازتان را فراهم می‌کنند.
شتاب دهنده ها همچنین به توسعۀ فعالیت و کسب‌وکار شما در فضای بین‌المللی نیز کمک خواهند کرد. در صورتی که بخواهید یک کسب‌وکار و برند بین‌المللی داشته باشید، شتاب‌دهنده‌ها شما را به خواسته‌تان خواهند رساند.
تاریخچه تشکیل شتاب دهنده‌ها
تاریخچۀ تشکیل شتاب دهنده ها به سال ۲۰۰۵ در بریتانیا باز می‌گردد. این شرکت توسط پل گراهام و شرکایش با نام وای کامبینیتور ( Y Combinator) تأسیس شد. این شرکت در هر سال استارتاپ‌های زیادی را به مصاحبه دعوت کرده و از میان آن‌ها دو ایدۀ خاص و قوی را انتخاب می‌کند. بعد از انتخاب استارتاپ‌ها، به طور کامل به آن‌ها در زمینه‌های مختلف مشاوره، سرمایه برای رشد و ارتباطات کمک کرده و در ازای آن ۷ درصد از سهام شرکت را به نام خود می‌زند. در حال حاضر شرکت‌های اکسلریتوری بسیاری در سراسر جهان مشغول به فعالیت هستند، اما هنوز شرکت وای کامبینیتور یکی از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین آن‌ها در دنیا به شمار می‌رود. این شرکت تا کنون در بیش از ۷۰۰ پروژۀ بزرگ دنیا همکاری داشته، با ۱۴۰۰ سرمایه گذار در ارتباط بوده و ارزشی بیش از ۳۰ میلیارد دلار دارد.
چهار عنصر اصلی شتاب‌دهنده‌ها
بعد از آن که با تعریف کلی شتاب دهنده استارتاپ آشنا شدیم، بهتر است بدانیم به طور علمی و تخصصی این مؤسسات دارای چه ویژگی‌های مشترک و منحصر به فردی هستند.
✔ویژگی نخست آن است که دورۀ فعالیت این مؤسسات در استارتاپ‌ها ثابت است. همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد این دوره، کوتاه مدت و معمولا سه ماهه است.
✔فعالیت این مؤسسات بر پایۀ کار گروهی و هم‌فکری است. صاحبان ایده، افراد متخصص در مؤسسات شتابدهنده و افرادی که در زمینۀ فعالیت صاحب‌نظر هستند، بارها و بارها با یکدیگر وارد جلسه شده و به‌صورت گروهی هم‌فکری و تصمیم‌گیری می‌کنند.
✔هدایت این مؤسسات از ابتدا تا انتها بر پایۀ آموزش و منتورینگ است. ممکن است شما و تیمتان در حوزۀ کاری خود از بسیاری مسائل غافل باشید و یا اطلاعاتی راجع به آن‌ها نداشته باشید. تیم شتابدهنده از همان ابتدا هرآنچه که موردِنیاز شماست را به‌صورت تخصصی به شما آموزش می‌دهد.
✔بعد از مدت زمان تعیین شده، همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، شتابدهنده از روند فعالیت استارتاپ خارج شده و به یکی از سهامداران آن تبدیل خواهد شد.
بعد از پایان دورۀ شتاب دهنده برای کسب‌وکارها چه اتفاقی می‌افتد؟
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، بعد از دورۀ شتابدهنده، در یک روز مشخص تعدادی از پروژه‌های اکسلریتور در روز نمایش به سرمایه‌گذاران معرفی شده تا بتوانند سرمایه‌گذار کلان و اصلی خود را پیدا کنند. اما آیا تمامی پروژه‌ها موفق به جذب سرمایه خواهند شد؟ پاسخ به این سؤال خیر است. برای پروژه‌های معرفی شده در روز نمایش سه حالت کلی می‌تواند اتفاق بیفتد:
ایدۀ استارتاپ می‌تواند سرمایه‌گذار کلان و اصلی خود را پیدا کرده و فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کند.
ایدۀ استارتاپ ممکن است به طور کامل در روز نمایش رد شده و نتواند هیچ سرمایه‌گذاری پیدا کند.
در حالت سوم، ایده ممکن است موردِتوجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته، اما نمی‌تواند در ارزش‌گذاری، سرمایه‌گذار اصلی خود را پیدا کند. در این شرایط به ایدۀ استارتاپی و تیم آن چند ماه فرصت داده می‌شود تا بتواند ایرادهای احتمالی را رفع کرده و در روزهای نمایش دیگر شانس خود را امتحان کند.
سود شتاب‌دهنده‌ها از کجا تأمین می‌شود؟
در یک شتاب دهنده معمولا به طور همزمان چند پروژه و استارتاپ وارد می‌شود. این مؤسسات تنها وقت و انرژی خود را روی یک مسئله نمی‌گذارند. باید دید در این میان چه سودی نصیب این موسسات خواهد شد؟ شتاب‌دهنده‌ها قبل از آغاز فعالیتشان با صاحبان کسب‌وکار قرارداد بسته و بخشی از سهام شرکت را می‌خرند. در این صورت اگر ایده و کسب‌وکار به نتیجه برسد، شتاب‌دهنده‌ها جزو سهامداران شرکت بوده و سود سالانه دریافت خواهند کرد.
شتاب‌دهنده‌ها در ایران
سابقۀ تأسیس و فعالیت این شرکت‌ها در ایران، چندان زیاد نیست. سال ۱۳۹۳ را می‌توان آغاز فعالیت چند شرکت به‌عنوان شتابدهنده دانست که توانستند به تعدادی از صاحبان ایده برای آغاز فعالیت حرفه‌ای خود کمک کنند.
در چند سال گذشته استارتاپ و هرآنچه که به آن مربوط می‌شود، بیش از پیش موردِتوجه افراد قرار گرفته است. به طوری که سالانه شاهد آن هستیم که تعداد شرکت‌های شتابدهنده و ایده‌های استارتاپ رو به افزایش است.
مراحل همکاری با شتاب‌دهنده‌ها چگونه است؟
اگر شما نیز ایدۀ استارتاپ و فکری نو دارید، کافی است با تعدادی از شتاب‌دهنده‌ها آشنا شوید. شتاب‌دهنده‌ها هرسال ایده‌های مختلفی را دریافت کرده و آن‌ها را توسط تیم تخصصی خود بررسی می‌کنند. اگر استارتاپ شما از فیلترهای اولیۀ آن‌ها بگذرد، شما را در مرکز پذیرش می‌کنند.
در یک دورۀ یک تا سه‌ماهه، فعالیت حرفه‌ای شتاب‌دهنده‌ها آغاز شده و مفاهیم اصلی موردِنیاز کسب‌وکار شما مانند آیندۀ کاری، تشخیص وضعیت بازار، شناخت هویت مشتری، کار بر روی نمونۀ اولیه و مدل تجاری، تشکیل تیم متخصص و غیره را به شما آموزش خواهند داد.
مرحلۀ دوم که به آن مرحلۀ شتاب نیز می‌گویند، زمان آغاز به کار است. اگر کسب‌وکار شما از مرحلۀ دوم نیز امتیازهای لازم را کسب کرده باشد، شتابدهنده سرمایۀ لازم جهت آغاز کار را در اختیار شما قرار داده و در ازای آن بخشی از سهام شرکت بین ۱۰ تا ۲۰ درصد را به نام خود می‌زند.
این بازۀ زمانی معمولا بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد و شما به عنوان صاحب ایده و کسب‌وکار باید تمام تلاش خود را برای دریافت نتیجه و بازدهی به کار بگیرید. البته خوبی همکاری با شتاب‌دهنده‌ها علاوه بر تأمین سرمایه آن است که شما در تمامی مراحل و چالش‌ها تنها نیستید و کادر متخصص شتاب‌دهنده‌ها در هر زمینه‌ای پشتیبان شما خواهند بود.
در انتهای دورۀ شتاب، نمونۀ تجاری آماده شده تا به سرمایه‌گذاران معرفی شود. خدمات یا محصولات استارتاپ در روز نمایش یا Demo Day در یک رویدادی به سهامداران معرفی می‌شود تا برای فعالیت اصلی و حرفه‌ای ایده، سرمایه‌گذاری کنند. البته همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، شرکت شتابدهنده تا پایان فعالیت شرکت استارتاپ به‌عنوان یکی از سهامداران باقی مانده و سود دریافت می‌کند.
شتاب‌دهنده‌ها با مراکز رشد چه تفاوت‌هایی دارند؟
در صورتی که با دنیای استارتاپ‌ها و کارآفرینی آشنا باشید احتمالا بیشتر از شتابدهنده نام مراکز رشد را شنیده باشید. مراکز رشد بیش از یک دهه است که در کشور ما به شرکت‌های دانش بنیان و ایده‌هایی که قابلیت توسعه دارند کمک می‌کند. اما آیا شتاب‌دهنده‌ها همان مراکز رشد هستند؟ چه تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد؟ در حالت کلی می‌توان گفت که این مؤسسات سه اختلاف کلی با یکدیگر دارند.
۱٫ مدت زمان همکاری
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد مدت زمانی است که مؤسسه کسب‌وکار شما را تحت حمایت خود قرار می‌دهد. همان طور که در بالا نیز اشاره شد، مدت زمانی که یک شتابدهنده برای هر کسب‌وکار زمان می‌گذارد، محدود و حداکثر ۶ ماه است، در حالی که این زمان برای مراکز رشد می‌تواند تا ۵ سال و گاهی بیشتر نیز طول بکشد.
۲٫ میزان سود مشارکت
همان‌طور که در بالا نیز ذکر شد، شتاب‌دهنده‌ها به‌عنوان حق‌الزحمه خدمات خود، بخشی از سهام شرکت تأسیس شده را به نام خود ثبت می‌کنند، اما مراکز رشد معمولا خدمات خود را بدون دریافت هزینه و سودی برای شما انجام می‌دهند.
۳٫ نوع همکاری
تفاوت دیگری که می‌توان برای شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد بیان کرد، نوع همکاری و مشارکت آن‌هاست. شتاب‌دهنده‌ها در روند انجام کار و تصمیم‌گیری‌ها تأثیر مستقیم می‌گذارند، در حالی که مراکز رشد، در روند کار دخالت زیادی نداشته و تنها شرایط موردِنیاز مانند سرمایه و فضای موردِنیاز را در اختیار شما قرار می‌دهند.
مزایا و معایب شتاب دهنده‌ها
در این بخش شما را با مزایا و معایب شتاب‌دهنده‌ها آشنا می‌کنیم. بدون شک از مهم‌ترین مزایای استفاده از شتاب‌دهنده‌ها، تأمین سرمایه، فراهم نمودن فضای فیزیکی، مشاورۀ تخصصی و درمجموع، سرعت بخشیدن به آغاز فعالیت شماست. اما آیا بهره‌گیری از خدمات شتاب‌دهنده‌ها هیچ‌گونه معایبی برای کسب‌وکارها به دنبال نخواهد داشت؟
یکی از معایبی که می‌توان برای استفاده از شتاب‌دهنده‌ها بیان کرد آن است که شما برای تصمیم‌گیری در کسب‌وکار خود تنها نیستید، شتاب‌دهنده‌ها چه در آغاز فعالیت و چه بعدها به عنوان سهامدار، می‌توانند در فعالیت‌های شرکت و تصمیم‌گیری‌های آن تأثیر مستقیم بگذارند. همین مسئله ممکن است که در مواردی طرز فکر شما به‌عنوان مدیر شرکت و صاحب کسب‌وکار با نظر متخصصان شتابدهنده همسو نباشد.
آیا برای همه کسب‌وکارهای نوپا در مراکز اسکلریتوری پول و سرمایه کافی وجود دارد؟ پاسخ خیر است. یک شرکت شتابدهنده در یک محدودۀ زمانی ممکن است بیش از ۱۰۰ پروژه را موردِ بررسی قرار داده و تنها تعداد انگشت شماری از آن‌ها را برای سرمایه گذاری انتخاب کند. ممکن است شما در این مدت منتظر اعلام نتیجه بمانید و فرصت‌های دیگرتان را از دست دهید.
شتاب‌دهنده‌ها چه کمکی به اقتصاد ملی خواهند کرد؟
در صورتی که استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها در یک کشور توسعه پیدا کنند، اقتصاد آن کشور می‌تواند جهش عظیمی داشته باشد. شتاب‌دهنده‌ها باعث می‌شوند فضای بین دانشگاه و کار نزدیکتر شود؛ همچنین با بیش از هزاران فارغ‌التحصیل دانشگاهی ارتباط داشته و باعث می‌شوند که این افراد به‌راحتی و در زمان کوتاه‌تری وارد بازار کار شوند.
این مؤسسات به بومی‌سازی دانش و فناوری ملی نیز کمک می‌کنند. بسیاری از ایده‌های ناب در کشور به‌دلیل عدم سرمایه‌گذاری داخلی به کشورهای خارجی فروخته می‌شود؛ این مسئله باعث می‌شود که فناوری‌ها در کشور، بومی‌سازی شود.
منابع درآمد ملی در کشور با کمک این مؤسسات، استارتاپ‌ها و مراکز رشد و فناوری، متنوع می‌شود. در صورتی که منابع درآمدی یک کشور متنوع‌تر شود، اقتصاد کشور یک حاشیۀ بسیار امن برای خود ایجاد خواهد کرد.
شتاب‌دهنده‌ها باعث فرهنگ‌سازی و افزایش روحیۀ کار تیمی، انتشار فرهنگ، خلاقیت و نوآوری شده و فضای کشور را به فضایی پویا تبدیل می‌کند.
نرخ بیکاری در کشور با کمک شتاب‌دهنده‌ها و کارآفرینان تا حد ممکن کاهش خواهد یافت.
در صورتی که شما در یک شهر یا استان دورافتاده با کم‌ترین امکانات هستید، داشتن کسب‌وکار خودتان دیگر یک رؤیا نیست؛ شما می‌توانید به کمک شتاب‌دهنده‌ها، فعالیت خود را در همان محل سکونت خود آغاز کرده و به آبادانی و پیشرفت آن کمک کنید.
جمع بندی
شتاب‌دهنده‌ها مؤسساتی هستند که به ایده‌های استارتاپی کمک می‌کنند که در زمان کوتاه‌تری به مرحلۀ اجرا برسند. این شرکت‌ها به صاحبان ایده مشاورۀ تخصصی می‌دهند، افراد متخصص را جهت تکمیل تیم کاری معرفی می‌کنند، فضای فیزیکی و دستگاه‌های موردِنیاز را تهیه و سرمایه‌گذاری می‌کنند. در صورتی که ایدۀ کسب‌وکار به نتیجه برسد، شرکت‌های شتابدهنده بین ۱۰ تا ۲۰ درصد سهام شرکت را به نام خود خواهند زد. شتاب‌دهنده‌ها هم برای خود مؤسسات، هم برای صاحبان ایده و هم برای اقتصاد کشور بسیار مفید و تأثیرگذار خواهند بود.
