صنعت کشاورزی، نمود توسعه پایدار

مزیت بالای کشاوری در ایران

ایرانیان از دیرباز در شرایط مختلف آب‌وهوایی به طراحی‌های متفاوت کشاورزی دست زدند که ساختار قنات در مناطق کویری و دیمی در مناطق کوهستانی را می‌توان جزو این دستاوردها به‌شمار آورد. ولی در سال‌های اخیر که این ظرفیت نادیده گرفته شده، متاسفانه علاوه بر کاهش کیفیت محصولات، کشاورزان عمده سنتی نیز از بازار حذف شده‌اند و این صنعت به سمت واردات‌محوری سوق پیدا کرده است. این در حالی است که بخشی از بخش خصوصی کشور که در صنایع غذایی فعالیت می‌کنند، اذعان دارند که با توجه به ظرفیت‌های آب‌وهوایی و پهناوری ایران، می‌توان روی صنعت کشاوری به‌عنوان یکی از پردرآمدترین صنایع تکیه کرد. مخصوصاً در شرایطی که دولت درگیر تدوین طرح‌های اقتصادی با محوریت فاصله‌گیری از اقتصاد نفتی است، می‌توان روی صنعت غذایی و کشاورزی به‌عنوان معیار توسعه پایدار حساب ویژه‌ای باز کرد؛ چراکه ایران در تولید ۲۵ محصول مقام اول تا دهم را در دنیا به خود اختصاص داده، اما هنوز جایگاه خود را در زمینه صادرات پیدا نکرده است.
ایران در حوزه‌ کشاورزی، از مزیت‌های نسبی بالایی برای صادرات برخوردار است. به گفته کارشناسان، در این بخش جدا از داشتن مزیت نسبی و طبیعی، می‌توان مزیت رقابتی نیز ایجاد کرد و با بهره‌گیری از ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن، ضمن افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها، قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در بازارهای بین‌المللی را ارتقا بخشید.
البته، ورود تکنولوژی روز دنیا به عرصه‌های کشاورزی، نیازمند سرمایه‌گذاری است و برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در کشور باید به نحوی باشد که تولیدکنندگان داخلی بتوانند محصولات کشاورزی را با هزینه پایین تولید و با قیمت رقابتی در بازارهای مصرف داخلی و خارجی عرضه کنند.
توسعه صادرات محصولات کشاورزی، مستلزم شناسایی محصولات مزیت‌دار، تعیین بازارهای هدف صادراتی، تولید کیفی و رقابتی، بسته‌بندی مناسب، بازاریابی علمی، حمل‌ونقل ارزان و مصادیقی از این نوع است.
لزوم بازتعریف و افزایش توان بخش خصوصی
«علی شریعتی»، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق ایران، درخصوص اهمیت صنعت کشاورزی در ساختار اقتصادی، به «ثروت‌آفرینی» گفت: «بعضی از تفکرات مبنی بر عدم توسعه بخش کشاورزی به‌دلیل کمبود آب و بازدهی پایین در میان برخی از سرمایه‌گذاران وجود دارد که غلط است؛ چراکه این صنعت یکی از شاخص‌های توسعه پایدار کشورهای مختلف است.»
او افزود: «صنعت کشاورزی به‌عنوان بخشی که امنیت غذایی جامعه و کشور به آن وابسته است، فارغ از صادرات‌محور و واردات‌محور بودن ساختار صنایع غذایی، از اهمیت زیادی در طرح‌های توسعه‌ای دولت‌ها برخوردار است؛ چراکه عملاً با توسعه بخش کشاورزی، بهره‌وری در سایر بخش‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند.»
شریعتی با بیان این‌که کشاورزی می‌تواند محور توسعه اشتغال در کشور باشد، گفت: «ایران به‌دلیل داشتن اقلیم‌های مختلف و خاک حاصل‌خیز در بخش کشاورزی، ظرفیت بالایی برای اجرای واحدهای خرد و کلان تولیدی دارد و هم‌اکنون نیز ایران در تولید محصولات باغی، جایگاه قابل قبولی در بازارهای جهانی دارد.»
او افزود: «ایران در تولید محصولات باغی رتبه ۸ تا ۱۰ جهان را به خود اختصاص داده است و در تولید بعضی از میوه‌ها همچون انار شناخته‌شده است.»
این فعال حوزه کشاورزی با مرور سهم بخش کشاورزی از اشتغال گفت: «بخش کشاورزی نزدیک به ۵۰درصد در اشتغال روستایی سهم دارد که متاسفانه در سال‌های اخیر به‌دلیل عدم مدیریت برنامه‌های توسعه‌ای صنعت کشاورزی با کاهش روبه‌رو شده است.»
شریعتی ادامه داد: «رتبه ایران از آن جهت حائز اهمیت است که با وجود ساختار و تجهیزات فرسوده کشاورزی ایران، با کشورهای پیش‌رویی همچون ترکیه، برزیل و چین در حال رقابت است؛ کشورهایی که با تبیین برنامه‌های مدون در قالب زمان‌بندی‌های میان‌مدت و بلندمدت توانسته‌اند نتایج قابل قبولی از این صنعت به‌دست آورند.»
وی افزود: «همه این شواهد حاکی از آن است که می‌توان با مکانیزه‌تر کردن و علمی کردن کشاورزی ایران، هم باعث افزایش تولید و هم باعث افزایش اشتغال در این زمینه شد.»
براساس آمارها، حدود ۱۱درصد از اراضی کشاورزی ایران را باغ‌ها تشکیل می‌دهند که از این میزان یک‌درصد به صورت دیمی و ۱۰درصد آبی هستند. از ۸۹درصد باقی‌مانده اراضی کشاورزی که زمین‌های زراعی هستند نیز ۴۶درصد به صورت دیم و ۳۶درصد به صورت آبی استفاده می‌شود.