صنایع دستی فرصتی در دستان ایرانی
صنایع دستی سهم گسترده ای در ایجاد اشتغال دارد که براساس آمارها حدود ۵/ ۲ میلیون نفر به صورت رسمی و غیررسمی در این بخش فعالیت می کنند که بیش از ۷۰درصد شاغلان در این حوزه را زنان تشکیل می دهند. هزینه های تولید پایین، تنوع تولید، عدم نیاز به زیرساخت های گسترده و حجم بالای سرمایه گذاری از عمده دلایل ورود افراد در این عرصه است. گسترش فعالیت های بازار صنایع دستی می تواند سهمی عمده در رشد اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی کشور از محل صنایع غیرنفتی داشته باشد. اما در عمل مشاهده می شود که این بازار چندان مورد توجه قرار نگرفته و در عرصه تجارت و ارائه محصولات خود در تعاملات بین المللی موفقیتی در خور کسب نکرده است .
صنایع دستی ایران رتبه سوم جهان را به دلیل تنوع محصولات دارد و این امر می تواند فرصت مناسبی برای رونق این بازار و توسعه اقتصادی فعالان آن باشد.
ایران یکی از تولیدکنندگان اصلی صنایع دستی در دنیاست.
تعریف صنایع دستی
از مجموعه تعاریف ارائه شده در خصوص صنایع دستی می توان گفت: صنایع دستی به مجموعهای از”هنر – صنعت” اطلاق می شود که بیشتر با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی میشود که در هر واحد آن، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانهای است. پس صنایع دستی تنها یک کالا و شیئی برای مبادله وخرید و فروش نیست، بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگیهای اقوام و ملل مختلف از طریق این کالای با ارزش مبادله می شود و نوعی ارتباط را بین آنها ایجاد می کند.
در نمایشگاه های صنایع دستی به سادگی می توان میزان اشتغال ایجاد شده توسط این صنعت را دید.
چرا صنایع دستی؟
صنایع دستی کیسه ای فرو بسته است، اما لبریز از کلمات! امروز تمامی دولتمردان، با تأکید بر نقش و اهمیت صنایع دستی و هنرهای سنتی در ارتقاء اقتصاد کشور، خوب میدانند:که این هنر- صنعت آبستن تحولات شگرفی است.
اینکه گفته می شود، در زمانه ای که تکنولوژیهای مدرن روز به روز پیچیده تر می شود چرا ما از صنایع دستی سخن به میان می آوریم؟ قبل از هر چیز باید از به صرفه بودن سرمایه گذاری در اینگونه صنایع اشاره کرد.
موضوع دیگری که درباره سؤال بالا مطرح می شود این است که، صنعت توریسم، در آینده ای نه چندان دور، به عنوان یکی از مهمترین صنایع درآمدزای کشورها به شمار خواهد رفت.
.
چالشهای پیش روی توسعه صنایع دستی
در ایران به دلیل برخی موانع و مشکلات، این صنعت از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته و از نقش آفرینی در عرصه اقتصادی نیز دور مانده است.
واردات بیرویه صنایع دستی، فقدان حمایت مادی و معنوی از این گونه صنایع در داخل کشور و همچنین عدم انتقال دانش و تجربه این قبیل مهارتها از پدران و استادان این فنون و هنرهای مذکور به نسل حاضر از عمده ترین چالشهای پیش روی این هنر- صنعت به شمار میرود.
صنایع دستی ، باوجود داشتن مزایایی چون دسترسی آسان و ارزان به مواد اولیه، بی نیازی به سرمایه گذاری زیاد، برخورداری از ابزار کار ساده و تأثیرگذاری در صنعت گردشگری به دلیل فقدان بازار فروش و عرضه محصولات تولیدی و همچنین عدم حمایت کافی به سختی می تواند جوانان و نواندیشان را به خود جلب کند.
، این هنر به عنوان نماد فرهنگی و تاریخی هرکشور نیز شناخته میشود و از این لحاظ دارای اهمیت است.
رشد و توسعه صنایع دستی
امروزه تولید صنایع دستی که مزین به نقش آثار تاریخی ، باستانی و یادمانهای ویژه هر کشور است در دستور کار صنعتگران جهان قرار دارد . ، این هنر به عنوان نماد فرهنگی و تاریخی هرکشور نیز شناخته میشود و از این لحاظ دارای اهمیت است
امروزه تمامی ممالک جهان ، اعتقاد به تأثیر متقابل صنایع دستی و صنعت گردشگری دارند . چرا که در عمل و تجربه در یافته اند که هنرهای صناعی یکی از عوامل بسیار مؤثر در جلب و جذب گردشگر در تمامی گرایش های ملی ، منطقه ای و داخلی است و متقابلاً به این نتیجه هم رسیده اند که صنعت گردشگری می تواند به رشد ، توسعه و گسترش صنایع دستی و بهبود کیفیت آن کمک کند
صنایع دستی؛ جاذبه ای برای گردشگران
صنایع دستی ایران جلوه ای از هنر، فرهنگ و تمدن کهن این سرزمین شرقی است که روح هر بیننده ای را در نقوش و ظرافت خود غرق می سازد.
تمدن غنی چندین هزار ساله ایران در برابر تمدن های نه چندان دور اروپایی و آمریکایی هر گردشگری را متحیر می سازد و او را ترغیب می کند تا تکه ای از این سرزمین کهن را به عنوان خلاصه ای از تاریخ ایران زمین، به سوغات ببرد و این تکه ارزشمند برای گردشگران، همان صنایع دستی است که روح و عشق انسان شرقی در آن پیوند خورده و این اعجاب سرزمین ایران است که گردشگران را متمایل می سازد تا از هر گوشه ای سوغاتی ارزشمند به ارمغان ببرند. جهانیان با وجود تنوع و تکثر صنایع دستی ایران تنها با تعداد محدودی از این صنایع آشنا هستند ولی معرفی صنایع دستی ایران می تواند در صنعت گردشگری و اقتصاد کشور تأثیرگذار باشد. البته رونق هنر مذکور در چگونگی بازاریابی و فروش آن است و باید روشهای سنتی معرفی صنایع دستی را فراموش کرد و از شیوه های امروزی در آن استفاده کرد
توسعه صنایع دستی راهکاری برای ایجاد اشتغال پویا
اشتغال زایی یکی از مشکلات فراروی هر جامعه است و از آنجا که بی کاری معضلات عظیم اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد، لذا توجه به رفع این مشکل در راس برنامه های اقتصادی دولتها قراردارد.
توسعه و سرمایه گذاری روی صنایع دستی همواره به عنوان یکی از راههای ارزان و مناسب برای اشتغال زایی مطرح است. بخصوص اینکه وجود افرادزیاد بیکار در روستاهای کشور زمینه مهاجرت به شهرهای بزرگ و روی آوردن به مشاغل کاذب و تبعات بعدی آن را بدنبال دارد.
بخش کشاورزی و دامپروری به دلیل فصلی بودن،اوقات فراغتی را بوجود میآورد که اشتغال به صنایع دستی برای ایام بیکاری خانواده های روستایی در آن زمان مفید است و میتواند سبب رونق، پایداری و ثبات کشاورزی و دامپروری شود، و افزایش توان اقتصادی و رفاه خانوار ها، کاهش فاصله طبقاتی را به دنبال خواهد داشت.
با توجه به مطالب مطرح شده می توان گفت تکیه بر حمایت از صنایع دستی برای اشتغال زایی حائز اهمیت است به ویژه آن که سرمایه گذاری در این بخش از ویژگی های زیر برخوردار است:
۱) نیاز به سرمایه گذاری اندک برای ایجاد اشتغال
۲) وجود مواداولیه در دسترس
۳) حفظ سنت های محلی توسط بومیان هر منطقه .
۴) عجین بودن صنایع دستی با هنر و درنهایت فراهم شدن محیط کاری پر نشاط
۵) پیشگیری از مهاجرت که پیامد آن ایجاد مشاغل کاذب در شهرها ی بزرک است.
راهکارها و پیشنهادات
راهکارهای مختلفی در زمینه تقویت و ایجاد بازارهایی برای ترویج و بسط و توسعه صنایع دستی و در کنار آن فروش محصولات صنایع دستی وجود دارد که این راهکارها میتواند به تقویت، توسعه، بازاریابی و تبلیغ صنایع دستی بیانجامد که از آن جمله می توان به :
۱) بسته بندی مناسب آثار صنایع دستی و فراهم آوردن امکانات صادرات صنایع دستی.
۲) ایجاد و تقویت تعاونیهای صادرکنندگان صنایع دستی و آموزش و بکارگیری نیروهای جوان
۳) شرکت در نمایشگاههای صنایع دستی داخلی و بین المللی
۴) تاسیس و راه اندازی بازارچه های صنایع دستی.
۵) ایجاد مراکز و مناطقی که در آنها بتوان مراحل ساخت و تولید صنایع دستی را برای گردشگران به نمایش گذارد
۶) راه اندازی بانک اطلاعات جامع صنایع دستی و ترویج تجارت الکترونیک و ایجاد بازار مکانهای آنلاین در فروش محصولات
۷) تهیه و تدوین استاندارد مواد اولیه مورد مصرف با حفظ اصالت های بومی ، ملی و فرهنگی
۸) افزایش پوشش بیمه ای برای نیروهای کار و تولیدات صنایع دستی.
۹) افزایش میزان تنوع و بالا بردن کیفیت و افزایش میزان دوام هنرهای صناعی
۱۰) تولیدصنایع دستی با الهام از نگاره های تاریخی و باستانی
۱۱) قائل شدن تسهیلات لازم و ارزان قیمت حتی رایگان برای ارسال صنایع دستی به صورت پستی و فراهم آوردن امکانات و ارائه خدمات مناسب در زمینه بیمه ، حمل و نقل و تحویل سالم و بموقع آثار در مقصد مورد نظر گردشگران
۱۲) کنترل و نظارت مستمر نهاد های ذیربط در زمینه کیفیت و قیمت آثار صنایع دستی.
۱۳) مشارکت فعال صدا و سیما در امر تبلیغ روی صنایع دستی با هدف ایجاد موقعیت مناسب برای عرضه کالا
