ثروتآفرینی روی آب
فرزین محمدی / گردشگری دریایی، یکی از جذاب ترین و پرمخاطبترین شاخههای صنعت گردشگری است که متاسفانه با وجود بیش از ۲۵۰۰ کیلومتر خط ساحلی، ایران تا بهامروز آنگونه که باید، نتوانسته در این حوزه از ظرفیتهای موجود استفاده کند. در جنوب کشور، وجود جزایر متعدد در خلیجفارس و طبیعت بکر آنها باعث شده که این جزایر همچون مروارید، گردشگران داخلی و خارجی زیادی خودشان را در طول سال به این منطقه برسانند. مقصد عمده گردشگران دریایی در نوروز امسال، جزایر کیش، قشم و هرمز بوده و بیشترین حجم جابهجایی مسافر مربوط به روز دوم فروردین است که در این روز، ۲۵۳هزار و ۶۲۸ نفر سفر انجام شد.
دریای خزر نیز با توجه به آب و هوا و اقلیم خاصی که بهعنوان بزرگترین دریاچه جهان داراست، یکی از مقاصد ثابت مسافران داخلی در طول سال است. نوار ساحلی شمال که از گلستان آغاز میشود و در استان گیلان پایان مییابد، از تالابها، رودخانهها و دریاچههای زیبایی تشکیل شده که در کنار دریای خزر، این منطقه را برای توسعه گردشگری دریایی یا آبی بسیار مستعد میکند. براساس آمار سازمان بنادر و دریانوردی، در سفرهای دریایی نوروز امسال (۲۵ اسفند ۹۷ تا ۱۵ فروردین ۹۸) که بین سرزمین اصلی و جزایر خلیجفارس انجام شد، با وجود وقوع سیل و طوفان، سفرهای دریایی با رشد ۹درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده و از رقم ۳میلیون و ۴۰۸هزار نفر مسافر دریایی در نوروز ۹۷ به رقم ۳میلیون و ۷۵۱هزار نفر در نوروز ۹۸ رسیده است.
متاسفانه، گردشگری دریایی در ایران علاوه بر اینکه در بخش نهادهای دولتی و زیرساختها مورد غفلت قرار گرفته، در بخش خصوصی نیز زیاد مورد توجه نیست که بخشی از بیعلاقگی سرمایهگذاران به مسائل فرهنگی کشور بازمیگردد. گردشگری دریایی امروزه صرفاً به سفر با شناورها در بین جزایر محدود شده، درصورتیکه این حوزه یکی از پرسودترینهای صنعت گردشگری است و در شرایط کنونی که با افزایش قیمت ارز، تمایل ایرانیان به سفرهای داخلی و همچنین ورود گردشگران منطقه به کشور افزایش یافته، میتواند راهکار مناسبی برای سرمایهگذاری و جلوگیری از خروج سرمایه از کشور باشد. با تمام این اوصاف، یکی از فعالان گردشگری دریایی در گفتوگو با «ثروتآفرینی» اعتقاد دارد که علیرغم نبود زیرساختهای لازم برای توسعه این بخش جذاب از صنعت گردشگری، سرمایهگذاران این بخش تاکنون ناراضی نبودهاند.
تمایز ساحل و دریا
گردشگری در دریا یا آب، یکی از شاخههای گردشگری است که به دو بخش گردشگری ساحلی و گردشگری دریایی تقسیم میشود. این دو بخش، اگرچه از نظر ماهیت و نوع گردشگری به همدیگر نزدیک هستند، اما از نظر حوزه فعالیت تفاوتهای مورد توجهی دارند.
طبق مطالعات صورتگرفته، گردشگری ساحلی به یکی از اشکال پرطرفدار صنعت گردشگری تبدیل شده که با رشد روزافزونی مواجه بوده و تامینکننده مزایای مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی زیادی برای ساکنان بومی میزبان است. تفرجگاههای ساحلی با رویکردهای جدیدی در ارتباط با توسعه روبهروست.
از مهمترین تغییرات حاصله در فرآیند شکلگیری و گسترش گردشگری ساحلی، میتوان به تغییر نوع نگاه گردشگر در برخورد با تفرجگاه ساحلی اشاره کرد. پیش از این، نیاز گردشگران تنها در بازدید از ساحل و دریا تعریف میشد، درحالیکه گردشگر امروزی در جستوجوی تجربیات متفاوتی از فعالیتهای ورزشی، تفریحی، فرهنگی و میراث طبیعی است. همینطور که در گردشگری دریایی، فعالیتهایی مثل جتاسکی، موجسواری و غواصی ازجمله فعالیتهایی است که مورد توجه توریستهاست، در گردشگری ساحلی نیز، فعالیتهایی همچون والیبال، فوتبال ساحلی، شنا، حمام آفتاب، تماشای طلوع یا غروب آفتاب و دیگر سرگرمیهایی که در محدوده ساحل انجام میشود، بیشترین حجم فعالیتها را شکل میدهند.
تدوین سند راهبردی دریایی
یکی از فعالان حوزه گردشگری دریایی به «ثروتآفرینی» گفت: «گردشگری دریایی، پتانسیل توسعه و رونق اقتصادی را دارد، اما در حال حاضر با بهکارگیری چند فروند کشتی صرفاً به رفع نیاز گردشگران میپردازند و از ظرفیتهای دیگر آن غافل ماندهاند.»
حمید سلیمانیمقام افزود: «با جذب گردشگران داخلی در حوزه دریایی میتوان به جذب گردشگران خارجی و ارزآوری نیز پرداخت؛ چراکه گردشگران داخلی بسیار سختپسند هستند که با فراهمآوردن زمینههای لازم برای پاسخگویی به نیاز آنان، میتوان سطح گردشگری دریایی را به استاندارهای جهانی نزدیک کرد.»
سلیمانی با بیان اینکه دولتمردان هیچ شناختی از حوزه دریایی ندارند، عنوان کرد: «رهبر معظم انقلاب به توسعه اقتصادی دریامحور اشاره کردند، اما دستگاههای اجرایی در این حوزه هیچ تخصص و شناختی ندارند و از متخصصان این حوزه نیز غافل شدهاند.»
سلیمانی گفت: «با ارائه برنامههای توسعهای و تبیین سند راهبردی در گردشگری دریایی، میتوان به جذب سرمایهگذاری در این حوزه پرداخت که طبعاً نتیجهای جز توسعه در این حوزه نخواهد داشت.»
او عنوان کرد: «ایران با توجه به میزان سواحلی که در جنوب و شمال کشور دارد، از ظرفیت بسیار بالایی در این حوزه برخوردار است که اگر در زمان مناسب به این امر پرداخته نشود کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس، تمامی این حوزه را به انحصار درخواهند آورد.»
یکی از پرسودترینها
حمید سلیمانی در ادامه عنوان کرد: «گردشگری دریایی در کنار نفت و حملونقل، یکی از پرسودترین و گرانترین فعالیتهایی است که دولتهایی که به منابع آبی دسترسی دارند از آن استفاده میشد؛ مطالعات و فعالیتهای بیستساله نشان میدهد که این حوزه در ایران بهدلیل قیمت ارزان سوخت و انرژی و تنوع اقلیمی در سواحل و دریا، علیرغم جوّ حاکم مبنی بر عدم توجیه اقتصادی گردشگری دریایی، از ظرفیت بالایی برای توسعه برخوردار است.»
او با اشاره به میزان هزینه و تعداد مسافران ایرانی که به خارج از کشور میروند، گفت: «۹۰درصد توریستهای ایرانی به کشورهایی سفر میکنند که گردشگری دریایی آنها توسعه یافته است و درآمد خوبی از این حوزه را نصیب فعالان خود میکنند؛ چراکه در دریا اجناس و خدمات دو تا سه برابر خشکی است؛ بنابراین، با ایجاد و ترمیم زیرساختهای لازم میتوان در داخل کشور پاسخگوی توریستهای ایرانی بود که پولهای خود را در کشورهای همسایه خرج میکنند.»
او ادامه داد: «موقعیت جغرافیایی ایران، یک موقعیت استخراج درآمد و ثروت است، اما متاسفانه بهدلیل ضعف مدیریت، عزم و توانایی لازم برای برداشت صحیح از این نعمت در کشور از بین رفته است.»
بخش دولتی در گردشگری دریایی سهم بسیار اندکی دارد و تنها قسمت کوچکی از بخش خصوصی در این حوزه سرمایهگذاری کرده که تاکنون موفق بودهاند. سرو انواع خوراکیها و خدماتی که رستورانها در خشکی میدهند روی آب هم امکانپذیر است، با این تفاوت که فضای دریا، آن وعده غذایی معمولی را برای توریستها و مسافران خاطرهانگیز میکند.
سلیمانی با بیان اینکه در ایران چندین استان دارای دریاچه، تالاب و رودخانههایی هستند که میتوان درآمدزایی از آنها را طرحریزی کرد، گفت: «ظرفیتهای جغرافیایی مناطق ایران بهگونهای است که میتوان در هر استان با توجه به پتانسیل و شرایط اقتصادی و آبوهوایی به طرحهای درآمدزایی دست زد که از طرفی نیاز به سرمایه سنگین ندارند و از طرفی درآمدی پایدار دارند.»
کلبه در تالاب
این فعال گردشگری با بیان اینکه البته میزان هزینه برای شروع کار، بسیار به نوع طرح بستگی دارد، گفت: «اما میتوان با کمتر از ۱۰۰میلیون، با ایجاد یک بوفه یا کافه ساحلی که در کنار هر دریا، دریاچه یا تالاب و رودخانه امکانپذیر است، اولین قدم را برای فعالیت در گردشگری دریایی برداشت، اما برای شروع یک طرح دریایی و مثلاً تبدیل یک شناور به رستوران، به هزینهای حداقل ۱۰میلیاردتومانی نیاز است. برای مثال، در تالاب استیلارس یک کلبه در وسط تالاب در قالب طرح گردشگری اجرا شد که تاکنون درخواستهای زیادی از سوی مردم برای اجارهکردن آن صورت گرفته که بهدلیل اینکه فعلاً در فاز آزمایشی است، این اجازه داده نشده است. منظور از این مثال، توجیه اقتصادی طرحهای گردشگری دریایی است؛ چراکه اینچنین گردشگریای برای مردم ایران امری جدید است و همین موضوع یکی از دلایل درآمد قابل قبول فعالیت در گردشگری دریایی است.»
این فعال گردشگری با پیادهکردن طرحی در تالاب استیل، توانسته تجربه جدیدی را برای گردشگران پدید بیاورد. او طرح ساخت سوئیت روی آب در تالاب استیل آستارا را با موافقت سازمان آب منطقهای اجرا کرد و به گفته خودش، قبل از افتتاح طرح درخواستهای مکرر رزرو از سوی مردم باورکردنی نبوده است.
سلیمانی درخصوص این طرح گفت: «هر کار و فعالیت تفریحی که روی خشکی میتوان انجام داد روی آب هم میتوان اجرا کرد. همه فکر میکنند که سرمایهگذاری روی آب بسیار گران تمام میشود، درصورتیکه در ایران این موضوع کاملاً برعکس است. همانطور که روی زمین میتوان هتل و محل اقامت ساخت، روی دریا هم میتوان سوئیتهای شناور ساخت تا مسافران شبهای مسافرت خود را در آن بگذرانند.»
به گفته این فعال گردشگری، هزینه ساخت یک سوئیت شناور حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان هزینه دارد، اما با این تفاوت عمده که برای ساخت اقامتگاه آبی، نیازی به خرید زمین نیست. سلیمانی افزود: «بنده با ارائه طرح به سازمان آب منطقهای و موافقت آنها، تنها با هزینه خرید یک زمین، طرح را اجرا کردم؛ درصورتیکه روی خشکی باید برای خرید زمین اقامتگاه، بودجهای جداگانه تعیین میکردم.»
ساخت سوئیت در حالی نزدیک به ۵۰۰ میلیون هزینه برداشته است که تنها در دوازدهروز ساخته شد و نرخ اجاره آن در هر شبانهروز دو میلیون تومان است. همچنین، با ارائه امکاناتی همچون خوراکی و غذاهای محلی و بینالمللی، میتوان این طرح را توسعه داد و به درآمد افزود.
سلیمانی با بیان اینکه این طرح با استقبال بسیار خوبی روبهرو شد، گفت: «طرح اقامتگاه آبی در تالاب استیل با مصالحی ساخته شد که تاییدیه سازمان محیطزیست را دارد و تمامی قوانین و مقررات ایمنی و زیستمحیطی در ساخت آن رعایت شده است.»
درباره سرمایهگذاریهای خرد و کلان
سلیمانی درخصوص طرحهای بزرگتر سرمایهگذاری در این حوزه گفت: «در حال حاضر، سازمان بنادر و دریانوردی طرحهای تسهیلاتی قابلتوجهی برای سرمایهگذاران در حوزه کشتیهای بزرگ تفریحی تدوین کرده است. هزینه ساخت یک کشتی تفریحی بین ۸ تا ۱۰ میلیارد تومان است که این سازمان نزدیک به ۸۰درصد از خرید یا ساخت کشتیهای تفریحی را متقبل میشود.»
سلیمانی درخصوص نقش نهادهای دولتی در توسعه این حوزه از صنعت گردشگری گفت: «درواقع، سازمان خاصی را نمیتوان متولی این امر دانست؛ چراکه از نظر گردشگری در حوزه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری قرار میگیرد و از نظر قوانین اجرا به سازمان بنادر و دریانوردی مربوط میشود. سرمایهگذارانی که علاقهمند به این حوزه هستند میتوانند از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری شروع کنند؛ چراکه دولت برای توسعه گردشگری دریایی، طرحهایی مانند تسهیلات برای خرید شناور و کشتی در نظر گرفته است.»
این فعال گردشگری که در حوزه گردشگری دریایی، قریب به ۲۰سال سابقه کار دارد، درخصوص ورود مردم با سرمایه خرد به این حوزه گفت: «در شرایط کنونی که بازارهای سرمایه ناامن شدهاند، چرا نباید سرمایههایی را که در دست مردم است به سمت صنعت گردشگری که درآمدی پایدار را نصیب دولت و سرمایهگذار میکند، هدایت کرد؟ دولت میتواند با در نظر گرفتن تسهیلاتی در مقیاسهای متفاوت در بخشهای ساحلی و دریایی، واحدهای اشتغال و درآمدزایی ایجاد کند و سرمایهای را که مردم برای تفریح در کشورهای همجوار هزینه میکنند، در کشور نگهدارد.
گردشگری، صنعتی شکوفا
صنعت گردشگری، تنها صنعتی است که میتواند فارغ از بالا و پایین شدن آمارهای اقتصادی، به زیست خود ادامه دهد؛ بخصوص در کشوری همچون ایران که از تنوع طبیعی و اماکن تاریخی زیادی برخوردار است. سرمایهگذاران در این صنعت این قابلیت را دارند که با شناخت نیازهای گردشگران داخلی و خارجی و ارائه امکانات به آنان، هم درآمدزایی ارزی و هم ریالی داشته باشند، آنهم از صنعتی که به میزان فروش نفت و نوسانات بازار سهام وابستگی ندارد و روند خود را طی میکند.
مطالب مرتبط
گردشگری سلامت
28 فروردین 1400فناوری در خدمت گردشگری
28 فروردین 1400بازاریابی خلاق
23 فروردین 1400معرفی کارآفرین جادویی از جنس کویر
22 فروردین 1400جاذبه های بکر ایران زمین
14 فروردین 1400شباهتهای جاذبههای ایران با سایر نقاط دنیا
28 آبان 1399